Pożegnanie z ZSRR

Białoruskie protesty stanowią natchnienie dla protestów w Rosji, a białoruskie władze zarażają rosyjskie strachem. I Łukaszenka, i Putin przeżywają demontaż stworzonych przez siebie reżimów politycznych, pomagając sobie wzajemnie sięgnąć dna.

Białoruskie i rosyjskie protesty (przy zasadniczym zróżnicowaniu ich podłoża politycznego) mają wspólną naturę socjologiczną. Rozwój nowych technologii, nowych segmentów gospodarki oraz nowa rola obywateli w gospodarce (zarówno jako konsumentów i konsumentek, jak i płatników i płatniczek podatków), wreszcie nowa współczesna etyka i w Białorusi, i w Rosji doprowadziły do zmiany stosunków społecznych. Zmiany te wydawały się niezauważalne, ale w dłuższej perspektywie doszło do fundamentalnej akumulacji potencjału transformacyjnego. Jednocześnie główne zasady organizujące stosunki państwa i społeczeństwa pozostały mniej więcej na takim samym poziomie jak w późnym Związku Radzieckim.

Białoruś i Rosja odziedziczyły i adaptowały różne elementy minionego systemu polityczno-ekonomicznego, jednak główne zasady współdziałania państwa i społeczeństwa w tej części przestrzeni poradzieckiej są wspólne. Są to: scentralizowany, wertykalny system zarządzania, przeważnie zbudowany na przymusie; nieunikniony zrost wielkiego biznesu i władzy; ograniczenia instytucjonalne, które wynikają z rządzącej zasady: „Jestem naczelnikiem, a ty głupkiem” – itd. Wraz z odejściem z historycznej sceny pokoleń, które wkraczały w życie społeczne jeszcze w czasach Związku Radzieckiego, zasady te nie tylko nie mogą zapewnić ich praktykom efektywnej adaptacji, ale też nie mogą być ani zrozumiane, ani przyjęte przez nowe pokolenia – na tyle bowiem mocno pozostają sprzeczne z owocną adaptacją społeczną.