Nasza strona używa ciasteczek do zapamiętania Twoich preferencji oraz do celów statystycznych. Korzystanie z naszego serwisu oznacza zgodę na ciasteczka i regulamin.
Pokaż więcej informacji »
Drogi czytelniku!
Zanim klikniesz „przejdź do serwisu” prosimy, żebyś zapoznał się z niniejszą informacją dotyczącą Twoich danych osobowych.
Klikając „przejdź do serwisu” lub zamykając okno przez kliknięcie w znaczek X, udzielasz zgody na przetwarzanie danych osobowych dotyczących Twojej aktywności w Internecie (np. identyfikatory urządzenia, adres IP) przez Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka Jeziorańskiego i Zaufanych Partnerów w celu dostosowania dostarczanych treści.
Portal Nowa Europa Wschodnia nie gromadzi danych osobowych innych za wyjątkiem adresu e-mail koniecznego do ewentualnego zalogowania się przy zakupie treści płatnych. Równocześnie dane dotyczące Twojej aktywności w Internecie wykorzystywane są do pomiaru wydajności Portalu z myślą o jego rozwoju.
Zgoda jest dobrowolna i możesz jej odmówić. Udzieloną zgodę możesz wycofać. Możesz żądać dostępu do Twoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przeniesienia danych, wyrazić sprzeciw wobec ich przetwarzania i wnieść skargę do Prezesa U.O.D.O.
Korzystanie z Portalu bez zmiany ustawień przeglądarki oznacza też zgodę na umieszczanie znaczników internetowych (cookies, itp.) na Twoich urządzeniach i odczytywanie ich (przechowywanie informacji na urządzeniu lub dostęp do nich) przez Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka Jeziorańskiego i Zaufanych Partnerów. Zgody tej możesz odmówić lub ją ograniczyć poprzez zmianę ustawień przeglądarki.
W tym tygodniu Amerykanie wybierają nowego prezydenta, a stawka tych wyborów jest wyjątkowo wysoka – zarówno dla USA, jak i dla reszty świata. Wyrównany wyścig między Kamalą Harris a Donaldem Trumpem budzi pytania o przyszłość polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, szczególnie w kontekście wojny w Ukrainie i bezpieczeństwa Europy. Wynik tych wyborów może zdefiniować przyszłość relacji transatlantyckich i stabilność Europy Środkowo-Wschodniej.
Choć słowackie ministerstwo spraw zagranicznych ostrzegało przed sektą AllatRa, okazało się, że na ważnych państwowych stanowiskach ma ona swoich wyznawców i sympatyków. Zamiast ścigać założyciela sekty, który prawdopodobnie ukrywa się na Słowacji, prokuratura z Żyliny postanowiła bronić dobrego imienia szerzącej klimatyczną dezinformację organizacji zdelegalizowanej nie tylko w Ukrainie, ale także w Rosji.
Gdyby nie tragiczne wydarzenia z 1995 r,. Srebrenica mogłaby być miastem jak każde inne w Bośni i Hercegowinie. Położona między górami, opustoszała przez większą część roku, w której główna ulica, jak wiele innych w tym państwie, nazwana jest po Marszałku Tito. Jednak Srebrenica nie jest miastem jak każde inne. To właśnie tutaj wydarzyło się największe ludobójstwo w powojennej Europie. W lipcu 1995 r. wojska bośniackich Serbów (VRS) pod dowództwem generała Ratko Mladicia dokonały masakry ponad 8 tys. muzułmanów znajdujących się w strefie bezpieczeństwa ONZ. Zarówno Mladić, jak i ówczesny prezydent Republiki Serbskiej Radovan Karadžić odsiadują dożywotnie wyroki za zbrodnie przeciwko ludzkości. To jednak nie przeszkadza władzom Republiki Serbskiej w imię partykularnych interesów coraz śmielej kontestować fakty historyczne.
Najważniejszą częścią mojej tożsamości jest to, że jestem Boszniaczką. Tak się definiuję. Bardzo trudno jest mi powiedzieć, że jestem Słowenką, Czarnogórką lub Kosowianką, ponieważ w żadnym z tych krajów nie czuję się jak w domu. Zawsze podkreślam też, że jestem muzułmanką, bo to także jest coś, co mnie definiuje. Nigdy nie powiedziałabym, że jestem Słowenką, no może poza tym, że jestem słoweńską pisarką – mówi Selma Skenderović w rozmowie z Nikodemem Szczygłowskim.
Rola Dalekiej Północy we współczesnych stosunkach międzynarodowych i globalnym układzie bezpieczeństwa jest znacznie ważniejsza, niż mogłoby się wydawać. Zapoczątkowana przez Federację Rosyjską wojna w Ukrainie pociągnęła za sobą szereg istotnych zmian i obaliła obowiązujący w regionie od czasów zimnej wojny paradygmat pokojowej współpracy. Arktyka stała się przedmiotem zażartej konkurencji, której stawką jest dostęp do paliw kopalnych, dróg handlowych i dominacja militarna.
Z powodu katastrofy klimatycznej Arktyka staje się coraz istotniejszym obszarem międzynarodowego zainteresowania. Topnienie lodowców przynosi globalne wyzwania, ale jednocześnie otwiera nowe możliwości dla komunikacji i wykorzystania surowców naturalnych. Region jest obecnie miejscem rywalizacji Zachodu, Rosji oraz Chin, co odsyła do lamusa długo obowiązujący paradygmat pokojowej współpracy.
W stulecie stosunków polsko-łotewskich o zapomnianym sporze granicznym, losach dawnych Inflant Polskich oraz o Polakach w łotewskiej dywizji SS opowiada profesor Ēriks Jēkabsons z Uniwersytetu Łotwy w Rydze.
Co czwarty Izraelczyk wziął udział w jakiejś formie protestu przeciwko reformie sądownictwa. Według mediów co trzeci ją popiera. Pęknięcia w społeczeństwie izraelskim nigdy nie były tak głębokie, choć podziały nie są nowe i nie tylko o rolę sądów tu chodzi. Waśnie między plemionami współczesnych Izraelczyków przeradzają się w wewnętrzy spór, przyrównywany do wojny domowej, która dwa tysiące lat temu zniszczyła ich państwo.
Polityka słowackiego rządu, tworzonego przez koalicje partii SMER, Hlas i SNS, z Robertem Ficą na czele, coraz częściej przywodzi na myśl normalizację, która nastąpiła po Praskiej Wiośnie. Ten z pozoru niewinny termin dla mieszkańców Czechosłowacji oznacza cenzurę i represje. Atak na niezależne media, radykalna polityka w sferze kultury, marginalizacja opozycji i rehabilitacja skorumpowanych prokuratorów sprawiają, że na Słowacji mówi się nawet o odnowie totalitaryzmu.
W leżącej obecnie na terenie Ukrainy Jasinie, na kameralnym dworcu kolejowym, 11 kwietnia 1924 roku o godzinie 12:57, wyruszymy w dziewiętnastogodzinną podróż, której metą będzie imponujący dworzec Wilsona w Pradze, 1053 kilometry dalej.
Mimo różnicy zdań na temat rosyjskiej agresji na Ukrainę wszystkie kraje Grupy Wyszehradzkiej rozwijają przemysł zbrojeniowy. Państwa V4 mają potencjał do odegrania znaczącej roli w architekturze bezpieczeństwa w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej ze względu na centralne położenie na obszarze tzw. wschodniej flanki NATO oraz spore jak na warunki regionu rozmiary gospodarek.
Zbieranie przydatnych informacji o obywatelach jest jedną z ulubionych czynności każdej roztropnej władzy. Organizowane przez europejskie imperia spisy powszechne rozpalały emocje wśród wielu grup narodowych, marzących o uzyskaniu konkretnych przywilejów. Tymczasem zabawa w liczenie poddanych staje się obecnie przeżytkiem, przykrym obowiązkiem i kolejnym pretekstem do kręcenia beki. Całkiem nieźle widać to na przykładzie naszych południowych sąsiadów, Czechów.
Donald Trump mianował senatora Jamesa Davida Vance’a na wiceprezydenta w nadchodzących wyborach. Dotychczas wybór partnera do tandemu był sygnałem dla USA i reszty świata co do kierunku polityki zagranicznej lub wewnętrznej. Wszystko zależy od tego, jaką część obowiązków prezydent będzie chciał przekazać swojemu zastępcy. W Kijowie bardzo szybko zaczęto analizować zagrożenia i korzyści płynące dla Ukrainy w przypadku wygranej Trumpa.
Rosja świetnie rozumie kulturę, religijność oraz tożsamość Bałkanów Zachodnich i wykorzystuje to do realizacji operacji wpływu w regionie – mówi Ivana Stradner, Research Fellow The Foundation for Defense of Democracies. Ekspertka ostrzega przed rosnącymi wpływami Rosji w państwach należących do NATO oraz proponuje szereg rozwiązań, które mogą pomóc ustabilizować sytuację w regionie.
Koniec 2022 roku był dla gabinetu Sanny Marin trudny. Ugrupowania wchodzące w skład koalicji rządzącej nie mogły się porozumieć w sprawie ustawy regulującej prawa mniejszości saamskiej. Stawką: więcej rdzennej ludności Finlandii aktywnej w polityce tego kraju
Kraje bałtyckie, przede wszystkim Estonia, zbierają w rankingach Międzynarodowego Stowarzyszenia Lesbijek i Gejów o wiele więcej punktów niż Polska. Jednak sytuacja osób LGBT+ nad Bałtykiem nie jest wcale różowa. Zorganizowany hejt władzy zastępuje często społeczny konserwatyzm, o wiele silniejszy niż nad Wisłą czy Dunajem.
Były prezydent USA Donald Trump został w sobotę postrzelony w ucho podczas wiecu wyborczego w Butler w stanie Pensylwania. Zginęły dwie osoby, w tym zamachowiec, a dwie kolejne zostały poważnie ranne. Stan kandydata Republikanów jest dobry. Obecna administracja USA nie ponosi odpowiedzialności za zamach na Donalda Trumpa, ale stworzyła atmosferę, która doprowadziła do tego ataku – oświadczył dziś rzecznik Władimira Putina Dmitrij Pieskow. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski skomentował w niedzielę zamach na byłego prezydenta USA i kandydata na stanowisko amerykańskiego przywódcy podczas wydarzenia związanego z kampanią
Każdy kraj zaczyna się od granicy. Granica jest namacalnym dowodem na jego istnienie, czymś, co go wyróżnia spośród pozostałych. Dzięki niej materializują się umowność i wyobrażenia na jego temat.
„Rosja może wykorzystać swoje kontakty w środowiskach europejskiej skrajnej prawicy do przeprowadzania zamachów i aktów sabotażu” – mówi doktor Kacper Rękawek z International Centre for Counter-Terrorism.
Przez lata kobiety w polityce starały się nie tyle rządzić, ile zdobyć akceptację w męskim klubie. To się jednak zmienia – polityczki częściej wchodzą na tę scenę dokładnie takimi, jakimi są, i zmieniają zasady gry. A im ich więcej, tym lepiej dla nas wszystkich.
Jeszcze będąc w opozycji, po przegranych wyborach w 2020, Robert Fico i jego partia SMER rozpoczęli kampanię przeciwko niezależnym słowackim redakcjom i dziennikarzom. Po odzyskaniu władzy SMER wraz z koalicjantami z HLAS-u i Słowackiej Partii Narodowej dążą do przejęcia pełnej kontroli nad mediami i używają do tego niewybrednych metod.
Turystyka wojenna to tylko pretekst, by „zajrzeć w te zakątki świata, które uwierają”. Film dokumentalny Danger Zone Vity Drygas opowiada o zapomnianym cierpieniu i o nas wszystkich – konsumentach wiadomości ze stref konfliktu.
Przełom XX i XXI wieku upłynął pod znakiem politycznej i gospodarczej dominacji Stanów Zjednoczonych. To jednak pieśń przeszłości. Oś świata przesuwa się z Atlantyku na Pacyfik i Ocean Indyjski. Będąca konsekwencją ekonomicznego i ideologicznego rozwoju świata zachodniego globalizacja stała się furtką dla rozwoju nowych wschodzących potęg.
Może zamiast mrzonek o zgodzie powinniśmy się zastanowić, jak sprawić, by konflikty rozgrywały się w ramach demokracji, bez groźby jej rozerwania jej na strzępy?
Przez dwie dekady łotewską społeczność rosyjskojęzyczną na europejskiej arenie reprezentowała Tatiana Żdanok. Ta niewątpliwie utalentowana polityczka słynęła ze swoich prokremlowskich sympatii, ale dopiero na początku tego roku dziennikarze śledczy zarzucili jej bezpośrednią współpracę z oficerami Federalnej Służby Bezpieczeństwa. Sprawa Żdanok to wymowny, ale nie jedyny skandal szpiegowski w łotewskiej polityce.
Nahum Sokołów bawił się w rycerza przed synagogą w Wyszogrodzie. W Płocku dostał stypendium, aby rozwijać wybitną inteligencję. Później negocjował powrót Żydów do Palestyny z papieżem i liderami mocarstw z początku XX w. Napisał tysiące artykułów i dziesiątki książek. Wymyślił nazwę Tel Awiw. Nigdy nie przestał jednak myśleć i pisać po polsku, a w jego domu słowo "płocczanin" zawsze brzmiało dumnie.
Słowacja na pewno nie zapomni daty 15 maja 2024 roku, która zapisze się także na kartach europejskiej historii. Tego dnia doszło do zamachu na premiera Roberta Ficę. Po terenowym posiedzeniu rządu w Handlovej – mieście, gdzie partie rządzącej koalicji Smer – HLAS – SNS uzyskały ponad 50 procent głosów – premier postanowił przywitać się ze swoimi wyborcami. Wtedy padły strzały.
W przeciwieństwie do Litwy, która przekonała swojego sojusznika – Niemcy – do rozmieszczenia brygady na swoim terytorium, Estonia zdecydowała, by brytyjskie wojska przydzielone do jej obrony stacjonowały w Wielkiej Brytanii. Trzy kraje bałtyckie uzgodniły również niedawno współpracę w zakresie budowy linii obrony wzdłuż ich granic z Rosją i Białorusią. Według dowódcy estońskich sił zbrojnych generała Martina Herema nie będzie to jednak linia Maginota. Jego zdaniem istota tej linii powinna polegać na bardzo konkretnych planach dotyczących tego, jak zbudować obronę w ciągu kilku dni w momencie, kiedy pojawią się jakiekolwiek oznaki zbliżającej się agresji.
Najpierw byli chłopi, którzy z poddanych zaborcom stali się pionierami na Dzikim Zachodzie. Potem była fala wykształconych ludzi uciekających od komunistycznego reżimu. Wśród Polaków migrujących do Kanady znaleźli się również weterani drugiej wojny światowej, w których kanadyjscy żołnierze znaleźli zastępstwo dla niemieckich jeńców wojennych.
„Czarny szabat” 7 października 2023 roku wstrząsnął Izraelem, który niespodziewanie został zaatakowany przez Hamas. W odpowiedzi wojska izraelskie weszły do Strefy Gazy. Konflikt ten, podobnie jak obecnie każdy, toczy się również w cyberprzestrzeni. Czy Izrael, uznawany za państwo posiadające jeden z najlepszych systemów cyberobrony na świecie, również tam dał się zaskoczyć? Jakie są podobieństwa i różnice między działaniami w cyberprzestrzeni prowadzonymi przez Rosję i Ukrainę, które toczą ze sobą śmiertelną wojnę, a Izraelem i Hamasem?
Powołanie Bośni i Hercegowiny jako niepodległego państwa było wynikiem politycznego kompromisu. Jego utrzymanie nie jest wcale łatwe, a brak spójności zamieszkujących je narodów wyraża hymn państwowy, który do tej pory nie doczekał się słów
Za Słowacją wybory prezydenckie, które pod wieloma względami były wyjątkowe, ale nie w pozytywnym sensie tego słowa. Zaskoczeniem dla Słowaków była decyzja Zuzany Čaputovej, która po kadencji pełnej ataków i gróźb kierowanych wobec niej i jej rodziny zdecydowała się nie kandydować po raz drugi. Co gorsza, po raz pierwszy od 20 lat w wyborach na prezydenta nie wystartowała żadna kobieta. Już sam ten fakt wiele mówi o politycznej atmosferze, jaka panuje na Słowacji.
W tle pobrzmiewa jeszcze echo nawoływań do wyrzucenia z igrzysk olimpijskich rosyjskich sportowców, a słychać już wołanie o bojkot Izraela. Koalicja głównie zachodnich krajów, która domagała się sportowych sankcji na Rosję, tym razem nabiera wody w usta. Międzynarodowy Komitet Olimpijski odmawia podjęcia kroków wobec izraelskich zawodników. Palestyńczycy – znowu – czują się porzuceni i wytykają Zachodowi hipokryzję.
Wojna rosyjsko-ukraińska wyrwała zachodnich polityków i wojskowych z letargu. Prawdopodobieństwo drugiej prezydentury Donalda Trumpa, który grozi amerykańskim izolacjonizmem i wycofaniem się ze wsparcia Ukrainy sprawia, że Europa budzi się po raz drugi. By skutecznie odstraszać Rosję europejskie państwa intensyfikują zbrojenia.
Doświadczone przez wojnę miasto szuka swojej tożsamości. Pomóc może pamięć o igrzyskach olimpijskich, które odbyły się w Sarajewie 40 lat temu. Jednak spacer po arenach olimpijskich staje się wędrówką śladami wojennej hekatomby z pierwszej dekady lat 90. Pamięć o igrzyskach i pamięć o wojnie są tutaj ze sobą nierozerwalne.
„Od 2014 roku ostrzegałem, że Rosjanie przygotowują się do przyszłego konfliktu ze Szwecją na pełną skalę, wpływając na naszą populację” – mówi Mikael Tofvesson, szef działu operacyjnego szwedzkiej Agencji Obrony Psychologicznej. Tłumaczy, czym jest współczesna wojna psychologiczna, jak wyglądają złośliwe zagraniczne operacje wpływu wymierzone w jego kraj oraz jak próbowano za ich pomocą zatrzymać akcesję Szwecji do NATO.
Niemcy nie są winne napaści Rosji na Ukrainę, ale ponoszą współodpowiedzialność moralną. Markus Wehner i Reinhard Bingener opisali sieć intratnych powiązań kanclerza Schrödera i jego otoczenia z Rosją, która pozwoliła Władimirowi Putinowi wierzyć w sukces agresji. Autorzy książki „Moskiewski łącznik” są przekonani, że relacje Niemiec i Rosji diametralnie się zmieniły, choć przyszłość bezpieczeństwa ich kraju i Europy pozostaje niepewna.
Pomimo wczesnego poparcia dla deklaracji potępiającej agresję Rosji na Ukrainę, Fico szybko zmienił kurs, ograniczając pomoc do wsparcia humanitarnego i krytykując współpracę obronną z USA. Ta dwoistość postaw, w połączeniu z kontynuacją współpracy gospodarczej z Ukrainą, ukazuje skomplikowany obraz słowackiej polityki pod jego przywództwem.
Węgierski premier w polityce wobec Ukrainy miał „dojść do ściany”. Tak przynajmniej skomentował to, co wydarzyło się w trakcie ostatniego posiedzenia Rady Europejskiej w Brukseli 1 lutego 2024 roku. Naprzeciw niego stanęło 26 przywódców, w tym jego najbliższy polityczny sojusznik – Robert Fico, premier Słowacji. Viktor Orbán wycofał swoje weto w sprawie pomocy finansowej Ukrainie, dzięki czemu Kijów w latach 2023–2027 otrzyma 50 mld euro. Przyparcie premiera Węgier do ściany nie oznacza jednak, że Budapeszt czekają zasadnicze zmiany.
W piątek 2 lutego wieczorem samoloty amerykańskie zaatakowały pogranicze iracko-syryjskie. Celem nalotów były proirańskie milicje odpowiedzialne za śmierć trojga żołnierzy USA kilka dni wcześniej w bazie na terytorium Jordanii. Atak - czy kampania amerykańska - nie oznacza żadnej fundamentalnej zmiany na Bliskim Wschodzie. To element swoistego dialogu Waszyngtonu z Teheranem.
Podczas wojny 1920 r. do Warszawy ściągały rzesze ochotników z niemal całego obszaru dawnej carskiej Rosji: ideowi antykomuniści, kondotierzy i zwykli awanturnicy. Jednym z takich poszukiwaczy przygód był dwudziestoletni Fin.
Węgry od lat są traktowane niemal jak obiekt badawczy. Przypadek kraju, który w sposób „modelowy” odchodzi od demokracji liberalnej. Od ataku Rosji na Ukrainę i obrania przez Budapeszt kursu politycznego sprzyjającego Moskwie Węgry skupiają na sobie jeszcze więcej uwagi z uwagi na utrudnianie i blokowanie wsparcia dla Kijowa. O sytuacji na Węgrzech, w szczególności po odsunięciu od władzy w Polsce PiS, mówi Zsuzsanna Végh, German Marshall Fund.
W nowy rok Łotysze, którzy korzystają z pociągów, weszli nieco skwaszeni. Długo oczekiwany skład wyprodukowany przez czeską Škodę Vagonkę okazał się wadliwy, a część kursów trzeba było odwołać. Nie jest w stanie tego osłodzić pociąg Wilno – Ryga, który ruszył 27 grudnia, bo jest dosyć drogi i Łotysze będą z niego rzadko korzystać (zresztą kto chciałby jeździć do „bratanków”?). Obecnie wszyscy czekają na Rail Baltica, ale nie jest to szybka perspektywa. O wiele prędzej wróci bezpośrednia kolej na trasie Ryga – Tartu.
Trzydzieści lat temu Europa znowu był świadkiem wojny. Tym razem Bałkany stały się areną krwawych zmian politycznych i społecznych. Czym był rozpad Jugosławii dla Drago Jančara, pisarza i intelektualisty zanurzonego w tamte wydarzenia i z nostalgią opowiadającego o świecie, którego już nie ma w takiej formie. Autor pisze te słowa podczas pandemii i kwarantanny. To czas niepewności, lęku o przyszłość, czasem - pisze Jančara wydaje mu się, że jesteśmy naprawdę u kresu wszelkich utopii.
W przyćmionej rzeczywistości, gdzie historia układa się w nieznane wzory, Ernestas Parulskis wyrusza w literacką wyprawę, eksplorując krainę, w której Wilno nie jest ikoniczną stolicą Litwy. W tej alternatywnej opowieści o patriotyzmie, tajemniczych decyzjach i utraconych możliwościach, autor rysuje obraz Litwy, jakiej nie znamy.
30 września 1938 roku przedstawiciele Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji oraz Włoch podpisali układ monachijski, legalizując rozbiór Czechosłowacji przez Trzecią Rzeszę. Decyzja ta miała przeogromny wpływ na przyszłość Emanuela Moravca, zdolnego wojskowego i wielkiego patrioty.
Po niedawnych wyborach parlamentarnych w Polsce przed stosunkami polsko-czeskimi otwiera się szereg możliwości oddziaływania na stanowisko UE w istotnych kwestiach. Wśród nich jest jej dalsze rozszerzenie o takie kraje, jak Ukraina i Mołdawia, a w przyszłości być może także Gruzja. Dlatego kluczowe jest uświadomienie sobie, że region Europy Środkowo-Wschodniej musi być bardziej słyszalny na forum UE. Wspólne działania nie powinny tym razem opierać się wyłącznie na preferencjach Polski, jak to czasami działo się w przeszłości. To jedyny sposób, który pozwoli nam wypracować silniejszą i bardziej reprezentatywną linię w kwestiach europejskich i globalnych oraz stać się szanowanym partnerem Niemiec i Francji.
NATO poszerza się o Finlandię i Szwecję. Jest to największe od lat wydarzenie nie tylko w basenie Morza Bałtyckiego, ale także w architekturze Europy. O realnym znaczeniu tego faktu w rozmowie z Jarosławem Kociszewskim opowiada dr Wojciech Lieder, założyciel Instytutu Nordyckiego. Przede wszystkim oznacza to włączenie do NATO niepoliczalnej liczby wysp bałtyckich.
Zeszłej jesieni litewską prasę obiegła wiadomość: „Alians Rosjan nie będzie wystawiać już listy w wyborach w Kłajpedzie”, później okazało się, że partia jest w stanie likwidacji. Latem 2023 roku zmarła była posłanka Aliansu Irina Rozowa, przez osiem lat zasiadająca we wspólnej frakcji z partią polskiej mniejszości, co symbolicznie domknęło całą historię. W jaki sposób zniknięcie Aliansu Rosjan, przez lata dostarczyciela głosów niezbędnych do przekroczenia przez Akcję Wyborczą Polaków na Litwie progu 5% w skali kraju, wpłynie na jej sytuację w trzech wyborach z 2024 roku: europejskich, prezydenckich i sejmowych?
Klub kobiecej piłki nożnej Mariupol to nie tylko drużyna sportowa; to historia niezłomnej siły kobiet, które mimo prób losu, finansowych wyzwań i brutalnej wojny, niezachwianie kierują się miłością do futbolu i ludzkiego życia.
Historia romskiej społeczności w Finlandii to opowieść o długotrwałych staraniach o integrację, zmaganiach z dyskryminacją i dążeniu do równości. Od XVI wieku, gdy Romowie dotarli do Finlandii, aż po współczesne działania rządu, Finlandia ewoluowała w podejściu do tej mniejszości.
Memorandum serbskich intelektualistów miało daleko idący wpływ na rozwój ruchu nacjonalistycznego w Serbii. Kierując się postulatami zawartymi w tekście, Slobodan Milošević wprowadził w życie tzw. „rewolucję antybiurokratyczną” i ideę „wielkiej Serbii”, która później stała się przyczyną wojen, jakie doprowadziły do upadku i ostatecznego rozpadu ramach Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii.
Na Bliskim Wschodzie wybuchła wojna, która dla wielu – także samych Izraelczyków – była zaskoczeniem, a w naszej części świata odciągnęła uwagę od tego, co się dzieje w Ukrainie. Czy takie wydarzenia są równie zaskakujące dla organizacji, która powinna dbać o nasze wspólne bezpieczeństwo, czyli dla NATO? Jarosław Kociszewski pyta generała rezerwy Jarosława Stróżyka, eksperta fundacji StratPoints, byłego zastępcę szefa wywiadu NATO.
Prześladowani, zastraszani, szantażowani, nękani. Ich domy są przeszukiwane i podsłuchiwane przez zamaskowanych mężczyzn. Obrazy z ich życia intymnego są potajemnie filmowane i publikowane w Internecie, aby ich zdyskredytować, upokorzyć, sprawić, aby stali się obiektem nienawiści i, jeśli się uda, werbunku. Są aresztowani i przetrzymywani przez noc w areszcie bez wyjaśnienia lub postawienia zarzutów: aby poczuć niszczycielską siłę skierowaną przeciwko nim, sprawić, aby się załamali lub ulegli pokusie ucieczki ze stron ojczystych.
Dzięki zrywowi Solidarności i gdańskiemu Sierpniowi ’80 możemy z dumą podkreślać, że korzenie humanizmu europejskiego mają nie tylko charakter śródziemnomorski, ale i bałtycki – mówi Tomasz Snarski, doktor prawa, filozof, wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego, poeta stale goszczący na Litwie w wywiadzie udzielonym Tomaszowi Otockiemu.
Amerykanie stanowią dla Węgrów zło konieczne, które trzeba tolerować. Rząd Viktora Orbána nie znosi administracji Joego Bidena i czeka powrotu Donalda Trumpa jak kania dżdżu.
Rosnące zaufanie do rosyjskiej propagandy stanowi znak ostrzegawczy dla przyszłości Słowacji. Z psychologicznego punktu widzenia jest jednak zrozumiałe, że większość jej obywateli i obywatelek odczuwa intuicyjną sympatię do Rosji. To właśnie ona uosabia wartości, które cenią najbardziej.
Napaść Rosji na niepodległą Ukrainę uwypukliła problemy w innych częściach świata, które mogą mieć reperkusje dla naszego regionu. Podczas gdy z niepokojem spoglądamy ku Morzu Czarnemu i śledzimy doniesienia z frontów wschodnich, naszej uwadze umykają procesy na Dalekiej Północy.
Słoweński strażak Sandi Zajc uratował z koleghami 22 dzieci z podtopionego przedszkola w Mengeš, zaledwie 14 kilometrów na północ od stolicy Lublany. Strażak dowiedział się później, że z jego mieszkania nic nie zostało, wraz z rodziną został bez dachu nad głową.
6 lipca 1998 roku został zaprzysiężony pierwszy gabinet Viktora Orbána. Choć okrągła rocznica tego wydarzenia minęła dość niepostrzeżenie, stanowi dobry punkt wyjścia do porównania lidera Fideszu sprzed 25 lat z tym, który Węgrami rządzi dzisiaj.
Po audycji radia LRT na temat zatrzymań migrantów zadzwonił słuchacz, by zapytać: „Dlaczego Litwa jest jedynym krajem obwinianym o ograniczanie praw migrantów? Czy Łotwa i Polska przestrzegały zasad Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a Litwa nie?”.
Napaść Rosji na Ukrainę wywołała wiele dyskusji wokół funkcjonowania Paktu Północnoatlantyckiego. Dla niektórych NATO powinno być jedną armią, organizmem silnym, zwartym, gotowym stawić czoła wyzwaniom. Inni podkreślają, że sojusz jest beznadziejnie podzieloną, niezdolną do działania wydmuszką. Ta druga opinia jest wzmacniana wszędzie tam, gdzie to tylko możliwe, przez rosyjską propagandę. O funkcjonowaniu Sojuszu Północnoatlantyckiego Jarosławowi Kocieszewskiemu opowiada generał Jarosław Stróżyk, wiceprezes i ekspert Fundacji Stratpoints, w przeszłości zastępca dyrektora zarządu wywiadu NATO.
W dniach 11–12 lipca w Wilnie odbędzie się szczyt NATO. Wciąż otwarte pozostaje pytanie o to, ile osób zasiądzie przy stole obrad – 31 czy 32. W oczekiwaniu na to wydarzenie 6 czerwca w Bratysławie spotkali się przywódcy państw wchodzących w skład Bukaresztańskiej Dziewiątki.
Pomiędzy Budapesztem a Kijowem rozgorzał spór. Dotyczy on jeńców wojennych, którzy mieli zostać przetransportowani z terenu Federacji Rosyjskiej na Węgry. Kijów twierdzi, że są tam przetrzymywani wbrew swojej woli. Ukraińska Komenda Koordynacyjna ds. Traktowania Jeńców Wojennych 20 czerwca poinformowała, że prowadzi „aktywne działania na rzecz sprowadzenia do domu reszty ukraińskich obrońców deportowanych z Rosji na Węgry”. Trzech już wróciło.
20 czerwca mija dwudziesta rocznica śmierci Zofii Hertz, współtwórczyni Instytutu Literackiego i paryskiej „Kultury”, najbliższej współpracowniczki Jerzego Giedroycia. Nakładem Wydawnictwa KEW i Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura ukazała się właśnie biografia tej niezwykłej postaci – pierwszej kobiety-notariusz w Polsce międzywojennej, ochotniczki w Armii Andersa i ważnej działaczki emigracyjnej.
W drugiej połowie maja w fińskim Tampere oraz łotewskiej Rydze odbyły się mistrzostwa świata w hokeju na lodzie. W ćwierćfinale z turnieju odpadła reprezentacja Czech. Gdyby udało jej się wygrać, hokeiści automatycznie staliby się narodowymi herosami, jak ich poprzednicy z końcówki lat 40., którzy jednak nie mogli się napawać zasłużoną popularnością. Po triumfie w zawodach komunistyczni decydenci sprowadzili ich na ziemię. A nawet pod ziemię.
Od 1 czerwca Węgrzy korzystają w dużych sklepach z licznych promocji. To jednak nie inicjatywa samych przedsiębiorców, a rządu. Ci pierwsi są w tej opowieści wyłącznie wykonawcami poleceń premiera Viktora Orbána.
W pierwszej połowie maja Łotwę obiegła zaskakująca wieść: urzędujący od 2019 roku prezydent Egils Levits podjął decyzję, że nie będzie się ubiegać o ponowny wybór. Wie, że nie znalazłby wystarczającego poparcia w liczącym 100 posłów sejmie (bo głowę państwa wybiera parlament). Do 10 maja Levits mógł liczyć na zaledwie 39 szabel dwóch partii koalicyjnych. W dodatku pojawił się mocny kontrkandydat.
Polityka kłamstw w przyspieszonym tempie wymazuje z pamięci osiągnięcia jugosłowiańskiego ruchu antyfaszystowskiego w Serbii. Wszystkie patriarchalne i zacofane społeczeństwa mają problem z przemocą. W Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii (SFRJ) była ona wręcz wkomponowana w ogólnie przyjętą ideologię zwycięstwa w II wojnie światowej, z której ówczesny system jednopartyjny czerpał swoją legitymację.
Z przyjemnością i dumą, ale także niemałą nadzieją na przyszłość, oddajemy w Państwa ręce pierwszy numer magazynu „Nowa Europa Wschodnia Online”, którego tematem przewodnim jest kwestia przywództwa. – Czy na pewno to jest teraz najważniejsze? – padło pytanie podczas redakcyjnej dyskusji o pomyśle na czasopismo. Nie mam wątpliwości, że tak. Przywództwo, jego idea, a także forma, jest jednym z najważniejszych tematów, o których powinniśmy myśleć i rozmawiać.
Nélküled, pieśń „Bez ciebie”. Stała się ważna najpierw dla słowackich Węgrów, a za nimi zaczęli ją śpiewać wszyscy Madziarzy żyjący poza granicami kraju. Jeszcze dziesięć lat temu była prawie nieznana. Viktor Orbán docenił polityczny potencjał tkwiący w patriotycznej i nieźle zorganizowanej diasporze. Jego polityka wzbudza obawy sąsiadów o ciągoty rewizjonistyczne. Potencjalnego konfliktu nie łagodzi eksponowanie przez środowiska mniejszości węgierskiej kontrowersyjnej symboliki, np. flag z historycznym kształtem Wielkich Węgier.
Jaki jest sens zajmowania się starożytnością dzisiaj, w XXI wieku? Jakiej edukacji, jakiej kultury potrzebujemy, by skuteczniej radzić sobie w zglobalizowanym świecie? Czy edukacja klasyczna może nam pomóc w zapewnieniu sobie bezpieczeństwa? Na pytania filologów klasycznych z Uniwersytetu Jagiellońskiego odpowiada Jarosław Kociszewski, który przekonuje, że humanistyka może być bronią.
Po wyborach do parlamentu na początku marca najwięcej głosów zdobyła liberalna Partia Reform, której szefowa Kaja Kallas prawdopodobnie po raz trzeci zostanie premierką. Do przegranych należy zaliczyć Partię Centrum, która jeszcze do zeszłego roku miała podpisaną umowę o współpracy z Jedną Rosją, nacjonalistów z EKRE, a także kandydatów niezależnych. Partie jednoznacznie proeuropejskie i antykremlowskie, które za chwilę stworzą rząd, uzyskały łącznie 54% głosów.
Czy w przestrzeni publicznej jest dziś miejsce dla intelektualistów? Jaka jest obecnie rola filozofów, teologów i historyków starożytności? Sebastian Duda, filozof i teolog, opowiada także o etosie intelektualisty i zastanawia się, jakiej edukacji potrzebujemy oraz jak możemy reagować na zmiany cywilizacyjne.
Republika Czeska jest jednym z najbardziej zlaicyzowanych krajów w Europie. W spisie powszechnym z 2021 roku tylko 10% ankietowanych deklarowało przynależność do Kościoła katolickiego. Dlatego dziwi zainteresowanie, jakie w ostatnim czasie wzbudziła w czeskim społeczeństwie historia podziemnego Kościoła działającego w czasach komunizmu.
Czym jest dziedzictwo antyczne, materialne i duchowe? Czy należy je chronić, a jeśli tak, to po co? Czy humanistyka może wybrnąć z kryzysu i jak jej w tym pomóc? Jaka jest w tym rola mediów? O miejscu antyku we współczesnym świecie i o ochronie jego dziedzictwa rozmawiają Krzysztof Bielawski i Jacek Hajduk, filologowie klasyczni z Uniwersytetu Jagiellońskiego, i Cezary Łasiczka z radia TOK FM
15 marca Węgrzy obchodzą rocznicę Wiosny Ludów. Jednym z najważniejszych haseł towarzyszących tej walce (w latach 1848–1849) było „Za naszą i waszą wolność”. Po 175 latach nie ma śladu po tej narracji. „To nie nasza wojna”, „to wojna pomiędzy dwoma słowiańskimi narodami”, „dostawy broni i sankcje nie sprzyjają pokojowi”. Tak o tym, co się dzieje za wschodnią granicą, mówią węgierscy decydenci.
Jaki jest związek między edukacją klasyczną a kondycją społeczeństwa? Jak znajomość Platona i Arystotelesa przekłada się na jakość debaty publicznej? Czy humanistyka może wybrnąć z kryzysu i jak jej w tym pomóc? Z Karoliną Wigurą, publicystką i historyczką idei rozmawiają Krzysztof Bielawski i Jacek Hajduk, filologowie klasyczni z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lipnice nad Sázavou. Nie ma na całym świecie lepszego miejsca na konserwację pamięci o autorze Przygód dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej . Postanowiłem więc sprawdzić, jak bardzo mieszkańcy korzystają ze spuścizny persony tak ważnej dla światowej literatury.
Rosyjska wojna sprowokowała rewizję niemieckiego myślenia o Rosji, która wykroczyła daleko poza stosunki między tymi dwoma krajami. Zmianie uległo niemieckie rozumienie europejskiego i transatlantyckiego bezpieczeństwa. Przyśpieszyły prace nad reformą i rozszerzeniem Unii Europejskiej, zwiększono wydatki na obronność, a niemiecka gospodarka zaczęła dostosowywać się do nowych realiów.
Wszystko wskazuje na to, że rosyjska inwazja na Ukrainę szybko się nie zakończy. Dlatego kluczowe pytanie brzmi, czy Zachód jest w stanie uzyskać polityczne poparcie dla przekazania Ukrainie niezbędnego sprzętu. Mając na uwadze intensywność walk, należy przygotować się na konieczność utrzymania dostaw przez najbliższe miesiące, a nawet lata.
W ramach projektu Institute for Central European Strategy o nazwie Re:Open Ukraina odbyła się publiczna rozmowa Ołeksandra Bojczenki i Witalija Portnikowa. O czym dyskutowali? O tym, że gdzieś w Portugalii można sobie pozwolić na to, aby zbytnio się nie przejmować wpływami rosyjskimi – lecz dla narodów, które były stale poddawane rosyjskim atakom, które znajdowały się pod panowaniem Rosji, a następnie ZSRR, antyrosyjskość jest wręcz kwestią ich przetrwania.
Wojna w Ukrainie zmieniła nastroje społeczne w Norwegii i Islandii, gdzie zorganizowano wiele demonstracji przeciwko rosyjskiej inwazji. W debacie publicznej w obu państwach panuje pogląd, że powinny dążyć do integracji z Unią Europejską. Sprawa członkostwa stała się bardziej aktualna niż kiedykolwiek.
Jeżeli oba państwa zostaną przyjęte, Bałtyk stanie się morzem wewnętrznym Sojuszu Północnoatlantyckiego. Rosja będzie miała o wiele mniejsze pole manewru do dokonywania prowokacji wojskowych, do testowania NATO – Michałowi Żakowskiemu mówi Justyna Gotkowska, zastępca dyrektora Ośrodka Studiów Wschodnich, koordynatorka programu bezpieczeństwa regionalnego.
Wraz z upływem lat odchodzą ostatni świadkowie koszmaru Auschwitz-Birkenau, fabryki śmierci, w której zgładzono ponad milion Żydów z całej Europy. Pozostał sam obóz, a w nim przedmioty pozwalające historykom i konserwatorom poznać historie pojedynczych ludzi. Ich losy nie tylko pomagają zrozumieć tragedię zgładzonych tu ofiar, ale nadają ludzki, osobisty wymiar tym wspomnieniom.
Napaść Rosji na Ukrainę zmienił sposób i warunki działania służb wywiadów i kontrwywaidów nie tylko Ukrainy, ale także państw NATO. Płk Maciej Matysiak, ekspert Stratpoints i były wiceszef Służby Kontrwywiadu Wojskowego przekonuje, że Polska też uczestniczy w tej wojnie. Na szczęście Rosjanie nie są tak sprawni, za jakich chcieliby uchodzić. Niemniej zagrożenie jest realne i nie zniknie jeśli wojna w Ukrainie zakończy się bez gruntownej zmiany systemu politycznego w Rosji.
W drugiej połowie XIII wieku Przemysł Ottokar II, z łaski Bożej król Czech, książę Austrii, Styrii i Karyntii (etc., etc.) podjął strategiczną decyzję o wsparciu Zakonu Krzyżackiego w krucjacie na Prusy. W miejscu zdobytej osady wdzięczni sojusznicy postawili zamek, którego nazwą Kӧnigsberg („królewskie wzgórze”) uhonorowali czeskiego władcę. Po 750 latach Czesi wreszcie postanowili upomnieć się o swoje.
Napaść Rosji na Ukrainę obnażyła słabość niemieckiej polityki wschodniej. To, co nastąpiło później, Niemcy określają historyczną zmianą. Z perspektywy Polski to za późno, za mało i za wolno. Skąd te rozbieżności? O dylematach Niemców, dyskusji o miejscu w NATO i UE oraz o relacjach ze Wschodem Michałowi Żakowskiemu mówi dr Agnieszka Łada-Konefał, niemcoznawczyni, wicedyrektorka Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt.
Wiosną tego roku weszła w życie ustawa, która zobowiązuje samorządy łotewskie do usunięcia pozostałości sowietyzmu w krajobrazie lokalnym. Wiele pomników już usunięto, choć niektóre miasta, jak Dyneburg, ociągają się i zaskarżają ustawę do Sądu Konstytucyjnego. Ryga swojego największego problemu pozbyła się pod koniec sierpnia. To też jest zmiana wywołana przez wojnę w Ukrainie. O ile wcześniej za wyburzeniem pomnika na Zadźwiniu opowiadali się głównie nacjonaliści, obecnie ich agendę przejęły także umiarkowane partie łotewskie.
Dążąc do konsolidacji społeczeństwa słoweńskiego po podziałach, które nasiliły się podczas rządów Janeza Janšy, nowy premier będzie musiał zatem stawić czoła skutkom wieloletniego oddziaływania rosyjskiej propagandy.
Moskwa poniosła na Bałkanach klęskę, czego dobitnym przykładem było nieprzepuszczenie samolotu rosyjskiej dyplomacji przez kraje regionu. To wynik długiej rywalizacji między Kremlem a NATO i całym Zachodem podczas i w następstwie wojen, które przetoczyły się przez region w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku. Teraz w Brukseli, przed siedzibą główną Sojuszu, powiewają flagi Albanii, Chorwacji, Czarnogóry i Macedonii Północnej. Bałkany są jednak nadal polem rywalizacji Zachodu z Rosją, która chce wykorzystywać zaszłości historyczne i problemy tożsamościowe, by osłabić związki tych krajów z NATO, o czym Michałowi Żakowskiemu mówi Marta Szpala z Ośrodka Studiów Wschodnich.
Nie zważając na rozpad kraju, w którym się urodził, wyrósł i mieszkał, upadek ideologii, w której był wychowany, szalejące rozbudzone demony nacjonalizmów wielkoserbskiego i chorwackiego, czystki etniczne w Slawonii, Dalmacji i Bośni, obywatel jugosłowiański Ivan Cvetkovski żył, jak potrafił, kręcił się swoją zastavą po Grecji i Turcji, stał w długich kolejkach na wjazd i wyjazd do biednej i zniszczonej komunizmem Bułgarii, latał samolotami do Wiednia i Berlina, załatwiając swoje sprawy, które były dla niego znacznie istotniejsze niż spór z Grecją o nazwę Macedonii lub wizerunek słońca z Werginy w godle lub na fladze państwowej.
Rosja – wróg numer jeden świata euroatlantyckiego. Taki komunikat popłynął w świat po szczycie NATO w Madrycie. Rosję nazwano tam największym i bezpośrednim zagrożeniem dla pokoju. Co za tym idzie, zmuszono Zachód do podjęcia działań odstraszających Moskwę przed rozpędzaniem konfliktu poza Ukrainę, choćby na kraje członkowskie Sojuszu. Robert Pszczel, eksper ds. bezpieczeństwa i b. szef biura NATO w Moskwie przekonuje, że Sojusz wojny nie chce, ale pomimo wewnętrznych podziałów, przygotowuje się do niej.
We Włoszech Mussoliniego, aby zachować tożsamość słoweńską, trzeba było wytrwać we własnej różnorodności, we własnej integralności kulturowej, językowej i ludzkiej, a w tym celu – narażać się na każdym kroku, stawiać opór, walczyć. Albo zostać uciszonym. Niedawno zmarły pisarz Boris Pahor znał i podejmowanie ryzyka, i duszną, ostrożną wegetację swoich rodaków.
Przed rozpoczętym 28 czerwca szczytem NATO w Madrycie demonstranci domagali się przerwania rosyjskiego ludobójstwa w Ukrainie. O ludobójstwie mówił też już wcześniej prezydent USA. Paradoksalnie dotychczas Zachód sprzeciwiał się definicji tego pojęcia, ukutej przez Rafała Lemkina, prawnika pochodzącego z Polski.
Czy można mówić o „epokowej zmianie” w polityce Niemiec po rosyjskiej agresji na Ukrainę? Czy cztery miesiące wojny Rosji z Ukrainą wymusiły radykalny zwrot w polityce bezpieczeństwa i obrony Niemiec wobec Rosji i Ukrainy? Taki, jaki zapowiadał kanclerz Olaf Scholz w Bundestagu, trzy dni po uderzeniu Kremla na Kijów.
Choć stanowią prawie 40% ludności Łotwy, ich reprezentantów we wszystkich gabinetach po 1990 roku można by policzyć na palcach jednej ręki. Rosyjskojęzyczni to w większości spadek po trwającej pół wieku okupacji sowieckiej, a dla łotewskiej klasy politycznej – wyrzut sumienia. Przez dziesięć lat Nił Uszakow był rosyjskim merem Rygi, ale ten fakt zawdzięczał tylko zdominowaniu miasta przez rosyjskojęzycznych i znalezieniu partii łotewskiej, która wsparła jego rządy.
Szwecja planuje całkowite przejście na energię odnawialną do 2045 roku. Norweska energia już teraz jest w 98% „zielona”. Oba kraje budują coraz więcej elektrowni wiatrowych – mimo protestów ze strony społeczeństwa, aktywistów ekologicznych i Saamów, jedynych rdzennych mieszkańców Europy.
Układ bezpieczeństwa w Europie zmienia się. Finlandia i Szwecja wnioskują o wejście do NATO. Sekretarz generalny Sojuszu Jens Stoltenberg opowiada się za ich szybkim dołączeniem do Sojuszu. Inwazja Rosji na Ukrainę całkowicie zmieniła priorytety wojskowe Helsinek i Sztokholmu. Zamiast zapobiec rozszerzeniu NATO, Moskwa doprowadziła do wydłużenia granicy z Sojuszem. Zamiast finlandyzacji Ukrainy, mamy ukrainizację Finlandii i Szwecji.
Tuż przed Wielkanocą z Litewskiego Kościoła Prawosławnego odeszło siedmiu duchownych: trzech z nich zostało zwolnionych „za głoszenie poglądów politycznych” (czyli niezgodę z oficjalnym stanowiskiem swoich zwierzchników w sprawie rosyjskiej agresji na Ukrainę), pozostali zrezygnowali w geście solidarności.
Jesteśmy świadkami wznowienia ustawy sprzed 80 lat, która tymczasowo usuwa wszelkie biurokratyczne przeszkody utrudniające zakup broni i innych zasobów dla Ukrainy, ponieważ stopień zagrożenia, jaki Kreml stwarza dziś dla światowej demokracji, jest oceniany przez Kongres na poziomie zagrożenia ze strony nazistowskich Niemiec. Wagę tej decyzji trudno przecenić.
Jak co roku 9 maja, Dzień Zwycięstwa, stresuje opiniotwórcze elity na Łotwie. Tym razem z powodu wojny w Ukrainie sytuacja jest jeszcze trudniejsza. Łotysze są solidarni z Ukraińcami, a używanie symboliki sowieckiej i związanej z agresją Rosji na Ukrainę jest zabronione. Równocześnie Rosjanie w Rydze chcą upamiętniać zwycięstwo Armii Czerwonej w drugiej wojnie światowej.
O wyborach w Słowenii z 24 kwietnia, w wyniku których zaszła zmiana na tamtejszej scenie politycznej, Nikodemowi Szczygłowskiemu opowiada Luka Lisjak Gabrijelčič, słoweński politolog, eseista i redaktor magazynu kulturalnego „Razpotja”.
Brytyjczycy rozumieją, że wydarzenia w Ukrainie mają wpływ na ich sytuację - podkreśla Artur Kieruzal, korespondent Radia 357 w Londynie. Wielka wojna rozpoczęta 24 lutego ponownie skierowała spojrzenia na wschód i dodała sił polityce wschodniej Wielkiej Brytanii.
Takiej solidarności nie mieliśmy w naszym społeczeństwie od dekad – Ewelina Dobrowolska, litewska minister sprawiedliwości polskiej narodowości, mówi Tomaszowi Otockiemu. Wojna na Ukrainie wymaga od Litwy większej uwagi w polityce wobec mniejszości narodowych. Tym bardziej, że 1 maja wejdzie w życie uchwalona przez litewski parlament ustawa legalizująca pisownię nazwisk polskiej mniejszości, a także Litwinek, które wyszły za mąż za cudzoziemców
Łotysze od tygodni biorą udział w akcjach wsparcia, zbierają pieniądze i udzielają gościny Ukraińcom uciekającym przed wojną. Równocześnie zmagają się z kremlowską propagandą. Wojna raz jeszcze uwidoczniła różnice między Łotyszami masowo popierającymi Ukrainę a społecznością rosyjską, która w ocenie agresji Moskwy tak jednoznaczna już nie jest.
Prezydent USA Joe Biden przemówił w Warszawie. Prezydent Rosji Władimir Putin – we Lwowie, rakietami. Reguły gry zostały określone i długo się nie zmienią. Warto się zastanowić, jak się po tej scenie poruszać i w którym epizodzie zagrać. Co więcej, nad odpowiedzią zastanowić się powinni nie tylko politycy i generałowie.
Koronawirus zmienia się. Mutuje. Obecna fala mija, ale nie jest ostatnia. Kolejne mutacje zapewne przyjdą z krajów i regionów o niskim poziomie wyszczepienia. Dr Paweł Grzesiowski mówi o możliwych scenariuszach, od tych łagodnych po bardzo niebezpieczne. Niezależnie od rozwoju sytuacji już teraz należy przygotowywać się na ciąg dalszy. Potrzebne jest racjonalne zarządzanie pandemią, co pokazują doświadczenia wielu krajów.
Słowo „weteran” często kojarzy się z historią, z czasami minionymi. Tymczasem w ostatnich latach żołnierze Polscy uczestniczyli w wielu misjach zagranicznych. W ramach misji NATO walczyli w Iraku i Afganistanie. Przywieźli stamtąd wspomnienia, doświadczenia, a często także rany fizyczne i psychiczne, a 66 poległo. Dla wielu weteranów misja nie skończyła się wraz z powrotem do domu.
Religia nie zawsze była tym, co znamy obecnie. Także relacje między religią, wiarą a moralnością nie są ani proste ani jednoznaczne, o czym mówi profesor Lech Trzcionkowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opowiada o roli religioznawcy i o wyzwaniu, którym jest badanie doświadczenia religijnego, a także tym czym jest albo być powinno państwo świeckie.
Estończycy poważnie traktują zalecenia związane z Covid-19. Powszechnie sprawdzane są paszporty covidowe. Dużą uwagę zwracają na szkoły. Politycy i media otwarcie propagują szczepienia. Estończycy sądzą, że lepiej zabezpieczyć się niż później żałować. Nacisk kładą też na zdrowy tryb życia i ufność w siłę natury - wewnętrzną moc. Zamiast suplementów diety i narzekania Estończyk wybierze saunę.
W starożytności mówiono, że lekarz filozofujący równy jest bogom. Czy współcześni lekarze nie filozofują za mało? Czy nie brak i czasu na to, by zastanowić się głębiej nad człowiekiem, sensem życia, choroby i cierpienia? - Medycyna bardzo się wyspecjalizowała - mówi prof. Dominika Dudek, psychiatra i uczona-neurobiolog związana z Uniwersytetem Jagiellońskim. - Medycyna wymaga tak drobiazgowej wiedzy, że humanistyka - dawniej tak bliska medycynie - gdzieś się zagubiła.
Polska zdecydowała o przekazaniu Ukrainie amunicji, w tym artyleryjskiej i przenośnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych „Piorun”. Piotr Pogorzelski zebrał informacje o tym które kraje i jaką broń przekazują i sprzedają Ukrainie. Mychajło Samus’, dyrektor New Geopolitics Research Network, podkreśla znaczenie wojskowej i technologicznej współpracy pomiędzy Kijowem a Ankarą.
Jednym z głównych problemów w walce z pandemią Covid-19 jest brak zaufania do nauki. Antynaukowe tendencje nie zaskoczyły dr Weroniki Śliwy, popularyzatorki nauki, kierowniczki planetarium Centrum Nauki Kopernik, choć zdziwiła ją skala tego zjawiska. Sądziła, że w sytuacji, gdy na szali jest życie ludzkie, to mody antynaukowe miną a mimo wszystko wiedza stanie się ważna.
Niemcy nie zmienią pozytywnego stosunku do Rosji. Wynika to z wewnętrznej układanki politycznej, ale też z historii i swoistego "syndromu sztokcholsmiego." W rozmowie z czasopismem Nowa Europa Wschodnia profesor Klaus Bachmann ocenia rolę Berlina, ale też Warszawy, w relacjach z Moskwą. Przekonuje przy tym, że mimo napięć, Rosja nie zaatakuje Ukrainy.
Fale migracji nie są niczym nowym. Ruchy ludności towarzyszą nam od antyku. Kryzys klimatyczny jedynie to wzmaga. Możemy skorzystać z doświadczeń z przeszłości. Beata Kowalska, socjolożka z Uniwersytetu Jagiellońskiego, mówi o błędach polityków i brakach w polskiej edukacji. A przecież tak bardzo szczycimy się "polską gościnnością." Ale czy wiemy, co ona oznacza?
Państwa nordyckie odpowiadają na działania Rosji. Najostrzej działa Szwecja, która wysłała na Gotlandię siły reagowania kryzysowego. Dr Damian Szacawa z Instytutu Europy Środkowej i Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie podkreśla, że w ten sposób Sztokholm wysyła jasny sygnał, że jest gotów do obrony swojego terytorium.
W antyku można się zakochać. Janusz Ryba, nauczyciel szkolny i akademicki, przekonuje, że w antyku trzeba i warto się zakochać. Łacina jest wokół, a pomimo upływu czasu antyk niesie treści, bez których trudno świadomie odbierać kulturę nowożytną. Ryba opowiada, jak uczyć młodych ludzi łaciny i kultury antycznej. Podejście do edukacji klasycznej zmieniało się w Polsce na przestrzeni ostatniego wieku, czasem w sposób zaskakujący.
Echa antyku pojawiają się w miejscach nieoczywistych, jak książki o Harrym Potterze, filmy o superbohaterach i gry komputerowe. Jego rozumienie też się zmienia. Antyk bywa też fałszywie idealizowany lub demonizowany. Jest obecny, nawet jeśli klasycznym badaczom trudno jest zaakceptować jego nowe życie, o czym mówi Aleksandra Klęczar z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sam fakt myślenia we współczesnym świecie może zostać uznany za prowokację. Tymczasem antyk daje do myślenia. Odkryły to nawet korporacje, które w pewnej chwili zaczęły zatrudniać „klasyków” gotowych stawiać pytania i dziwić się światu. Skąd więc tak głęboki kryzys edukacji, akademii i humanistyki, skoro kwestionowanie porządku jest siłą napędową postępu, o czym wiedzieli już dawni filozofowie?
Ostatni szczyt Grupy Wyszehradzkiej w Budapeszcie dowiódł, że Węgry nie są przewidywalnym i godnym zaufania partnerem. Ich polityka w regionie przypomina realizację wizji Kremla, a nie tej, która jest bliska ich sojusznikom w NATO.
Świat polityczny nie zdaje egzaminu pandemicznego. Jan Mikruta, współgospodarz magazynu "Dzień na Świecie" w Polsat News podkreśla, że każda polityka jest lokalna. To przekłada się na pandemię i nie wróży dobrze na przyszłość w obliczu katastrofy klimatycznej. Co więcej, nawet decyzje i strategie, które wydają się słuszne, z czasem okazują się błędne. Niemniej nie można powiedzieć, że nic się nie udało, a iskierki nadziei istnieją.
Nacisk na warianty i fale Covid-19 jest niepotrzebny. Wynika z potrzeb mediów czy polityki, a nie realnej walki z pandemią. Wirusolog Tomasz Dzięciątkowski przekonuje, że strach jest skutkiem niewiedzy, a spokojnie informowanie o chorobie jest odpowiedzią na infodemię i brak zaufania do nauki. Podkreśla przy tym niezwykłą współpracę naukowców i badaczy z całego świata.
W połowie grudnia w Brukseli odbędzie się szczyt Partnerstwa Wschodniego, które powstało w 2009 roku jako wspólna inicjatywa Unii Europejskiej i sześciu republik poradzieckich: Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy. Na rezultacie spotkania może zaważyć niechęć części państw członkowskich UE do inwestycji w tym obszarze.
Menachem Begin nigdy nie praktykował prawa, które studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Jednak nieugiętej postawy, którą wyniósł z Polski nigdy nie zmienił. Przekonywał, że Żydzi muszą walczyć o swoje państwo, a nie czekać na nie. Jego radykalizm wzbudzał kontrowersje i sprzeciw nawet wśród działaczy mu politycznie bliskich. Mimo tego po latach został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla.
Słoweńcy zachwycają się debiutancką powieścią Bronji Žakelj. Czy jest to przejaw tłumionej nostalgii za dzieciństwem spędzonym w Jugosławii, którą obudziła w nich pisarka, przypominając na kartach powieści o wszystkich drobnych elementach tworzący świat schyłkowych lat SFRJ? A może – jak mówi w wywiadzie Nikodemowi Szczygłowskiemu – dzięki lekturze tej książki ktoś po prostu poczuje się mniej samotny?
Rabin Samuel Mohylewer pracował i nauczał w Białymstoku. Przekonywał, że Żydzi powinni mieć własną ojczyznę, tak jak inne narody budzące się pod koniec XIX w. Chciał, by powstała w Palestynie jako spełnienie proroctw. Tam też miało powstać duchowe centrum judaizmu. Rabin Mohylewer nie stronił przy tym od wiedzy świeckiej i namawiał do nauki języków obcych. Budynek synagogi, w której pracował, nadal stoi w Białymstoku, choć nic dzisiaj nie przypomina o ciekawej i ważnej historii, która się z nim wiąże.
O jednym wielkim człowieku z Torunia, Koperniku, słyszał każdy. Drugi, rabin Cwi Hirsz Kaliszer, jest praktycznie zapomniany nawet w mieście, w którym żył i pracował w XIX w. Rabin Kaliszer napisał wielkie dzieło "Deriszat Syjon", które stworzyło religijny fundament dla powrotu Żydów do Palestyny. Metodą realizacji tej pozytywnej, mesjanistycznej wizji nie miał być cud, tylko wytrwała praca. W ten sposób wybitny rabin z Torunia na trwałe wpisał się w historię współczesnego Izraela.
Budowa kolei w połowie XIX w. to początek rewolucyjnych zmian w Ełku. Umożliwiła też rozwój pierwszego w europie, hebrajskiego czasopisma Hamagid. Jednym z jego twórców był David Gordon, wybitny dziennikarz, który miał wielki wkład w rozwój języka przyszłego państwa Izrael. W wydawnictwie przy ełskiej synagodze rodziły się słowa do dzisiaj opisujące współczesny świat.
Wiosną na Węgrzech powinny się odbyć wybory parlamentarne. Po raz pierwszy od przeszło dekady blok opozycyjny zrównał się w sondażach z rządzącą koalicją Fidesz-KDNP. Viktor Orbán przed potencjalną porażką będzie się bronić za wszelką cenę.
David Ben Gurion, jeden z twórców i pierwszy premier Izraela urodził się i dorastał w Płońsku. Tutaj, nad rzeką Płonką, razem z kolegami, snuł marzenia o państwie żydowskim. Zawsze ciepło wspominał miasto swojego dzieciństwa. Nie przypadkiem więc jedyny Plac Ben Guriona w Polsce jest właśnie tutaj. To pozytywna historia, która aż prosi, żeby ją opowiedzieć.
Stany Zjednoczone mają tradycję obowiązkowych szczepień, ale także społecznego sprzeciwu. O sytuacji w Chicago mówi Zbyszek Kruczalak. Dziennikarz i polski księgarz opowiada o postawach mieszkańców, sposobach radzenia sobie z gospodarczymi trudnościami i o konflikcie między burmistrzynią a policją. Jednym z obszarów tego konfliktu stała się nawet pandemia, gdyż związki policjantów odmawiają podporządkowania się obowiązkowi szczepień przeciwko Covid-19.
Młody Syryjczyk w luksusowym samochodzie w Los Angeles. Czemu nie? Okazuje się jednak, że to miliarder z rodziny, która wzbogaciła się w czasie wojnie domowej. Co więcej, jest blisko spokrewniony z prezydentem Assadem, a pasażerką Ferrari jest modelka z Izraela. Tu nie ma konfliktu, a nienawistna retoryka została tam, gdzie ludzie giną w obronie biznesowego imperium i krwawego reżimu.
Lipcowe powodzie uczyniły z katastrofy klimatycznej jeden z najważniejszych – oprócz pandemii – tematów kampanii wyborczej w Niemczech. Kwestia polityki klimatycznej nowego rządu, który najprawdopodobniej zostanie sformowany przez trzy partie, nadal stoi jednak pod znakiem zapytania.
Duża część mieszkańców Niemiec nie ma prawa do uczestnictwa w wyborach do Bundestagu. To miliony uchodźców i migrantów, wśród nich żyjący w Niemczech już od wielu lat. Ludzie ci wyjechali, często uciekli z domów, bo chcieli mieć wpływ na swoje życie. Teraz się o te prawa upominają.
W Finlandii przyjęto nową strategię obronną do 2030 roku. Rosja nie została bezpośrednio wskazana jako największe zagrożenie dla bezpieczeństwa kraju, ale jednoznacznie wskazują na to założenia strategii. Mówi o tym Piotr Szymański z OSW w rozmowie z Piotrem Pogorzelskim.
W naszej części Europy ciągle jesteśmy potencjalnie bohaterami Borysa Godunowa. Nie da się uciec z mapy, pytanie więc brzmi, kiedy i z jaką siłą historia znów nam o sobie przypomni – Jan Klata mówi Nikodemowi Szczygłowskiemu.
Angela Merkel po 16 latach opuszcza urząd kanclerza, zostawiając po sobie skomplikowane dziedzictwo relacji z Rosją. Symbolicznym podsumowaniem sytuacji była pożegnalna wizyta w Moskwie, którą złożyła dokładnie w rocznicę próby otrucia lidera opozycji Aleksieja Nawalnego.
Kolejna fala pandemii Covid-19 pokazuje, jak ważne są szczepienia i przestrzeganie zasad. Prof. Krzysztof Simon podkreśla, że technologie produkcji szczepionek mRNA są znane od dawna i skuteczne, a głównymi problemami są braki edukacyjne i dezinformacja. Równocześnie przestrzega przed niebezpieczeństwem wykorzystania chorób jako broni. Jego zdaniem kluczem do uniknięcia tragedii w przyszłości jest edukacja - zarówno wśród obywateli jak i przywódców.
Zamieszki. Ranni i aresztowani przed ceremonią religijną. Metropolita Joannicjusz II potrzebował ochrony policyjnej, żeby dotrzeć do Monasteru Cetyńskiego. Marta Szpala z Ośrodka Studiów Wschodnich przekonuje, że napięcia wokół intronizacji nowego zwierzchnika Serbskiej Cerkwi Prawosławnej w tym kraju, były elementem wewnętrznej walki politycznej.
Nikt nie może czuć się bezpiecznie dopóki gdziekolwiek na świecie istnieć będzie niewygaszone ognisko koronawirusa. Paweł Grzesiowski, lekarz zajmujący się chorobami infekcyjnymi, przedstawia obecny obraz pandemii Covid-19 i mówi jak może się rozwijać. Uważa przy tym, że ludzkość jest na granicy obłędu. Jego objawem jest infodemia, antynauka i niepohamowany zalew dezinformacji.
Do końca miesiąca ma być podpisane nowe porozumienie rosyjsko-węgierskie dotyczące dostaw gazu. Jego szczegóły ustalił niedawno w Petersburgu minister spraw zagranicznych Peter Szijjartó. Dominik Hejj wyjaśnia jak Budapeszt postrzega dalszy rozwój współpracy gospodarczej z Rosją.
Sprawy międzynarodowe to nie miejsce dla tych, którzy z Samuela Huntingtona zapamiętali jedynie tytuł i dziś święcie wierzą, że cywilizacje mogą się wyłącznie zderzać, natomiast przenikanie to wymysł tych, którzy nie wyrośli z Imagine Johna Lennona.
Zajmuję się Węgrami od dziewięciu lat – na tyle długo, by na własne oczy zobaczyć przekształcenia rynku medialnego. By doświadczyć znikania tytułów niesprzyjających władzy.
Zespół ratunkowy Polskiego Centrum Pomocy Międzynarodowej w kolejnym kraju pomaga walczyć z Covid-19. Na początku pandemii Polacy byli we Włoszech. Później pomagali w Azji Środkowej i Afryce. Wojciech Wilk, prezes PCPM, opowiada o misjach, o udzielanym wsparciu, ale też o lekcjach przywożonych do kraju. Niektóre, podpatrzone rozwiązania zastosowano także w Polsce.
Białoruś używa migrantów jako broni przeciwko Litwie. Mariusz Antonowicz, politolog z Uniwersytetu Wileńskiego opowiada, jak wygląda ten proceder i jak jego kraj sobie z nim radzi. Wilno nie zamierza skapitulować wobec Mińska i "inwestuje w przyszłość" rozwijając współpracę z białoruską opozycją.
Porozumienie amerykańsko-niemieckie dotyczące gazociągu Nord Stream 2 nadaje Berlinowi faktyczny status strażnika, który ma zadbać o to, aby Rosja nie wykorzystywała tego projektu jako broni politycznej. Przekonuje o tym Jakub Wiech z portalu Energetyka24.
Covid-19 spowodował, że ludzkość stanęła w krytycznym momencie historii. Pandemia uderzyła we wszystkie obszary życia, od edukacji, przez prawa kobiet po walkę ze zmianami klimatycznymi. Świat nie zdaje egzaminu, którym jest pandemia, a cenę tych niepowodzeń zapłacą przyszłe pokolenia. O globalnych konsekwencjach pandemii Covid-19 mówi Mariola Ratschka z Ośrodka Informacyjnego ONZ w Warszawie.
Wiedeńskie Muzeum Albertina przetrwało wojny i rewolucje. Przetrwa też pandemię Covid-19. Prof. dr. Klaus Albrecht Schröder, wieloletni dyrektor jednego z najbardziej znanych muzeów sztuki na świecie, opowiada, jak koronawirus wpłynął na kierowaną przez niego instytucję i o sposobach funkcjonowania we współczesnym świecie liczącej już ponad 250 lat instytucji.
Polsko-rosyjskie relacje polityczne, ekonomiczne i społeczne są najgorsze od 1989 r. Kluczową przyczyną jest neoimperialna polityka Moskwy w Europie Wschodniej postrzegana przez Warszawę jako największe zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa. Na obecny fatalny stan stosunków polsko-rosyjskich przełomowy wpływ miała agresja Rosji na Ukrainę w 2014 r. i trwająca do dzisiaj pełzająca wojna między nimi.
W Wiedniu życie wraca do normy życia. Lockdown się skończył, a kluczem do pokonania Covid-19 są testy. Bezpłatne i dostępne na każdym kroku. Koronawirus przypomniał też czasy pandemii hiszpanki. Powtórzyły się nawet niektóre teorie spiskowe. Jednak tym razem władze zareagowały inaczej niż 100 lat temu.
Pandemia jest narzędziem dezinformacji i manipulacji. Bronią. Zdaniem gen. Różańskiego COVID-19 służy do dyskredytacji rywali z myślą o pozycji na arenie międzynarodowej, ale także do zdobywania kapitału politycznego na poziomie lokalnym. Tak jak w przypadku konfliktu zbrojnego, cenę tych przepychanek płacą obywatele, społeczeństwa.COVID-19 Służy do dyskredytacji rywali na arenie międzynarodowej i do zdobywania lokalnego kapitału politycznego. Tak jak w przypadku konfliktu zbrojnego, cenę tych przepychanek płacą obywatele.
Rosjanie informują o zakończeniu budowy pierwszej nitki gazociągu Nord Stream 2. Jednak, zdaniem Wojciecha Jakóbika, redaktora naczelnego portalu Biznes Alert, do rozpoczęcia pełnej eksploatacji tego rurociągu pozostała jeszcze długa droga. To daje jeszcze pole do ostatnich manewrów krajom krytykującym tę inwestycję.
Białoruskie opozycjonistki zostały laureatkami Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Swietłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wolha Kawalkowa zostały wyróżnione za walkę o demokrację w swoim kraju. Nagroda wręczana jest we Wrocławiu, w rocznicę pierwszego sukcesu wyborczego „Solidarności” 4 czerwca 1989 r.
Ostra polityka Rosji i napięcia na Białorusi wymuszają na Czechach i Polsce wspólną polityką wschodnią. Od tego zależy także czy Unia Europejska aktywniej i bardziej zdecydowanie zaangażuje się w obronę interesów Europy Środkowej i Wschodniej. Do tego potrzebna jest wola polityczna i wzajemne zaufanie władz w Pradze i Warszawie.
Mimo tendencji spadkowych niemal co roku do słowackiego parlamentu trafiają projekty ustaw mających na celu ograniczenie możliwości dokonywania aborcji, nie tylko tych na życzenie. To głównie panowie, w tym także kler, chcą decydować za kobiety, bo większość wniosków o zaostrzenie prawa aborcyjnego jest wnoszonych przez przedstawicieli płci męskiej.
- Galicja to źródło światowej migracji. Jedną z cech miejsca fantomowego, już nieistniejącego, pozostaje fakt, że jego dziedzictwo można odnaleźć w wielu zakątkach świata - mówi profesor Larry Wolff w wywiadzie opublikowanym w czasopiśmie "Nowa Europa Wschodnia".
Słowenia jest dokładnie tam, gdzie zgodnie z wszelką logiką powinien się znaleźć mały kraj, który przeszedł drogę z Jugosławii do nowego, otwartego świata i próbuje się w nim odnaleźć i zadomowić. Problem polega na tym, że nie jesteśmy w stanie samodzielnie sobie tego uświadomić. Nadal chcemy porównywać się do Szwajcarii, chociaż nie mamy ku temu żadnych podstaw – mówi Nikodemowi Szczygłowskiemu filmowiec i literat Goran Vojnović.
O tym, że pisanie historii bez wspominania o emocjach jest chybione, o zapomnianej przeszłości państwa polsko-litewskiego, a także o zjawiskach łączących XVII wiek ze współczesnością w rozmowie z Bartoszem Pankiem mówi litewska pisarka Kristina Sabaliauskaitė, autorka bestsellerowej tetralogii Silva rerum. 30 kwietnia b.r. otrzymała Nagrodę Obu Narodów przyznawaną przez parlamenty Polski i Litwy.
Dwa światy, chrześcijański i żydowski. Oba dość biedne i konserwatywne, próbujące żyć razem, ale niepotrafiące tego robić skutecznie. Taki był Lublin po Wielkiej Wojnie.
W sobotę 17 kwietnia premier Andrej Babisz oświadczył, że Czechy wydalają 18 rosyjskich dyplomatów z powodu podejrzeń, że to rosyjscy agenci stali za wybuchem w składzie amunicji w 2014 roku. W odpowiedzi Rosja nakazała wyjazd 20 czeskich dyplomatów. Ten tydzień w stosunkach Pragi i Moskwy był wyjątkowo napięty.
Energia wodorowa może zacząć odgrywać niedługo ważną rolę w Europie Wschodniej. Od lat inwestują w nią Niemcy, którzy chcą pomóc Ukrainie w jej rozwoju. Przede wszystkim miałaby to być rekompensata za uruchomienie gazociągu Nord Stream 2. Swoje plany z tym związane ma też Rosja.
Historyk niejednokrotnie działa pod zewnętrzną presją, zwłaszcza gdy jednocześnie jest politykiem. Mimo to ma wybór między karierą niezależnego badacza a obrońcy pamięci, kreującego ją poprzez nadawanie sensu przeszłości, czyli mitologizowanie. Obranie pierwszej drogi jest trudniejsze, gdy zajmuje się on takim tematem jak relacje polsko-ukraińskie w XX w.
9 i 10 marca 1944 r. około dwóch tysięcy żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich uderzyło na kilkanaście wsi w powiecie hrubieszowskim zamieszkałych głównie przez Ukraińców, w tym Sahryń. Akcja miała na celu zastraszyć banderowskie podziemie i rzeczywiście była dla niego szokiem. Przeważającą większość ofiar stanowili jednak cywile.
Pandemia COVID-19 otworzyła nowy etap w rywalizacji o wpływy w skali światowej: dyplomację szczepionkową. Instrument zaliczany do kategorii soft power stał się dla graczy o globalnych ambicjach jednym ze sposobów na zmianę dotychczasowego status quo. Na wyzwanie rzucone przez Chiny i Rosję postanowiły odpowiedzieć Stany Zjednoczone.
- Przekraczanie siebie i swoich uprzedzeń to najskuteczniejsza metoda uśmierzenia bólu wywołanego zamknięciem w małym, jednolitym świecie – przekonuje Krzysztof Czyżewski, założyciel ośrodka Pogranicze i zdobywca tytułu Ambasador Nowej Europy.
Z Macedonią jest trochę jak z Mołdawią. Mały kraj gdzieś na peryferiach, noszący historyczną nazwę o wiele większej niegdyś krainy, która nie ułatwia bynajmniej identyfikacji. Czasami wręcz utrudnia. Macedonia Północna, Wardarska, Piryńska, Egejska, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii – o co w tym w tym wszystkim chodzi?
Żyjemy w świecie, w którym co 3–4 sekundy na skutek niedożywienia i chorób z niego wynikających umiera jedna osoba. To ponad 9 milionów rocznie. Głód jest jednym z największych współczesnych wyzwań. Czy znajdziemy na niego skuteczny sposób?
Trudno być prorokiem we własnym kraju, zwłaszcza gdy pcha się pod górkę wózek obciążony grzechami z przeszłości. Jaromír Nohavica, czeski bard, kompozytor i poeta, niechętnie opowiada o współpracy z komunistyczną bezpieką. Pod koniec 2020 r. roku wydał nowy album studyjny. Nietypowy, bo nagrany techniką unplugged, wyłącznie z towarzyszeniem gitary akustycznej i akordeonu.
Pandemia stosunkowo późno przyszła na wschód Ukrainy. Teraz walkę z Covid-19 utrudnia brak zaufania do własnego, często niewydolnego, państwa. Problemy potęguje dezinformacja. Ludzie potrzebują pomocy. Niosą je niemieckie i polskie organizacje pozarządowe, których przedstawiciele opowiadają o pracy na Donbasie.
Historia kiły to glosa do dziejów ludzkości, pełna artefaktów i map. Ta historia ciągle się pisze i jeden z tematów – od pięciu wieków na skrzydle ołtarza mariackiego – czeka na wyjaśnienie. Czyżby pandemia ex oriente ze stolicą w Krakowie?
Paradyplomacja, czyli współpraca zagraniczna samorządów lokalnych, jest jak paraolimpiada. Olimpiadę śledzą miliony widzów, paraolimpiadę – znacznie mniej. Jednak ta druga oznacza entuzjazm, zapał i szczere emocje. Taka właśnie jest paradyplomacja: spontaniczna, nieregularna, czasem chaotyczna, ale docierająca do zwykłych ludzi, do których nigdy nie trafi przekaz tradycyjnej dyplomacji.
Niemcy i Litwę, Łotwę oraz Estonię łączą interesy i historia. Istnieją też poważne różnice. W szczególności dzieli stosunek do Rosji. Jednak odmienna ocena gazociągów Nord Stream, agresywnej polityki Moskwy wobec Ukrainy, czy zaangażowanie Litwy na rzecz demokratyzacji Białorusi, nie przeszkadza we współpracy.
Nieoficjalne przecieki sugerują rychłe rozmowy USA i Niemiec o Nord Stream 2. Nie jest jednak pewne, na ile układ dający gwarancje Ukrainie jest możliwy ani na ile byłby efektywny. Prawdopodobnie oznaczałby powrót do przeszłości, w której Polacy będą mieli do wykonania te same zadania domowe, co obecnie.
Zmiana kierownictwa Uniwersytetu Sztuk Teatralnych i Filmowych w Budapeszcie to kolejny krok władz Węgier w stronę całkowitego podporządkowania sobie wszystkich uczelni, również artystycznych. To też następny etap węgierskiej rewolucji kulturowej.
- Akcja Wyborcza Polaków na Litwie popełniała błąd, chcąc, aby spełnienie postulatów polskiej mniejszości było warunkiem dobrych relacji polsko-litewskich - powiedziała Ewelina Dobrowolska, minister sprawiedliwości Litwy, w wywiadzie dla czasopisma "Nowa Europa Wschodnia". Polka zasiadająca w rządzie w Wilnie mówi o relacjach między krajami i o stosunkach, między Litwinami i Polakami.
Litwa, Łotwa i Estonia w wielu obszarach zerwały z trudnym dziedzictwem Związku Radzieckiego. Jednym z elementów ich walki o niepodległość była niezależność energetyczna. Teraz, wraz ze wzrostem świadomości globalnej, przyszedł czas na transformację ekologiczną.
Niemcy mają kluczowe znaczenie dla polityki Zachodu wobec Ukrainy i Białorusi. Mimo wpływów, Berlin jest tylko jednym z graczy. W centrum sieci powiązań, także gospodarczych, jest Rosja.
Nord Stream tworzą dwa gazociągi łączące Niemcy i Rosję. Jeden od lat już funkcjonuje, a o drugi nadal toczy się walka. Dla jednych to symbol podziału Europy, a dla innych dowód realizmu Niemiec i realizacji własnych interesów gospodarczych.
Polityka Niemiec wobec Rosji ma wpływ nie tylko na te dwa kraje. Oddziałuje na całą Europę i nie tylko. W Berlinie ścierają się różne wizje i interesy. Nie brakuje też zmiennych i niewiadomych, takich jak koniec ery Angeli Merkel czy próba otrucia Aleksieja Nawalnego.
Joe Biden został 46 prezydentem USA. Jego prezydentura oznacza powrót "ludzi z ekipy Obamy". To profesjonaliści. Gen. Stróżyk podkreśla, że to dobra wiadomość dla Polski i NATO, choć zażyłość rządu z Trumpem będzie miała cenę.
Transformacja energetyczna będzie postępować niezależnie od rozwoju wypadków na świecie. Europejczycy chcą być w jej awangardzie, a Polska z całym regionem Europy Środkowo-Wschodniej może do niej dołączyć dodając własną specyfikę poprzez połączenie źródeł odnawialnych z atomem. Jej zielony potencjał może posłużyć do budowy partnerstwa z krajami Europy Wschodniej w zależności od tempa i skali zmian na jej terytorium.
- Uznawano – w sposób zresztą naturalny – że kto jak kto, ale Polacy muszą się znać na Wschodzie. Dziś to straciliśmy - mówi Aleksandr Kwaśniewski, były Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w rozmowie z Łukaszem Grzesiczakiem i Urszulą Pieczek.
Z Gintarasaem Grajauskasem – poetą, dramatopisarzem i prozaikiem – o teatrze i poezji, zmianach cywilizacyjnych zachodzących w społeczeństwie litewskim, Małej Litwie oraz o twórczości i znaczeniu postaci Kristijonasa Donelaitisa dla kultury litewskiej rozmawia Nikodem Szczygłowski.
Podejście Szwecji do bezpieczeństwa regionalnego jest dalekie od charakterystycznych dla europejskiej lewicy narracji o budowaniu dialogu, choć oficjalnie jej polityka bezpieczeństwa i zagraniczna działa pod hasłem "mocarstwa humanitarnego". Nie da się Szwecji zarzucić naiwności wobec otaczającego świata, szczególnie po 2014 r., gdy szwedzki MON przypomniał sobie o sąsiedztwie z Federacją Rosyjską.
Rosja ma inicjatywę. Samo odpowiadanie na jej ataki nie zapewni cyberbezpieczeństwa. Konieczna jest ofensywa. To prowadzić może do eskalacji, wyścigu cyberzbrojeń przypominającego zimną wojnę, aż do punktu "wzajemnie zagwarantowanego chaosu". NATO musi być gotowe także na ataki z krajów dalekich od granic sojuszu.
Historia często służy dezinformacji, która wzmacnia podziały wewnętrzne i między krajami. Państwa, które nie uporały się z problemami z przeszłości, są szczególnie podatne na takie manipulacje. Lekarstwem jest edukacja i debata nad własną przeszłością, zwłaszcza tą trudną.
Dezinformacja utwierdza stereotypy. Umacnia uprzedzenia i napiętnuje całe grupy ludzi. Wpływa na też na decyzje pozbawiając dostępu do rzetelnej informacji. Żeby się bronić trzeba odpowiedzialnie posługiwać się informacją i domagać się prawdy.
Litwa, Łotwa i Estonia są na pierwszej linii frontu cybernetycznego. Wiarygodność NATO wymaga zapewnienie im bezpieczeństwa. To także nieocenione źródło doświadczeń dla wszystkich członków sojuszu, nawet jeżeli różnią się postrzeganiem zagrożenia ze strony Rosji.
Pruski system edukacji stworzono z myślą o masowej armii żołnierzy karnie wykonujących rozkazy. W dobie wojny informacyjnej to za mało. Teraz potrzebne jest myślenie twórcze i kreatywne. Przemek Staroń uważa, że nigdy nie jest za wcześnie, ani za późno, żeby się tego uczyć. Trzeba też zaufać nauce, jako gwarantowi rzetelności i wiarygodności.
Rozwój technologii IT to wygoda, ale też ryzyko. Sieci 5G zwiększą dylematy stojące przed użytkownikami. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że z sieci nic nie znika. Pytania o własną odpowiedzialność musi zadać sobie także biznes.
Spokojnym i stabilnym zakątkiem Europy, za jaki dotąd uchodziła Słowenia, wiosną wstrząsnęły protesty. Takiego wzburzenia ten kraj niemal nie widział od rozpadu Jugosławii. W tym kontekście najczęściej pada jedno nazwisko – Janez Janša.
Cele międzynarodowej rywalizacji się nie zmieniają. Nowe technologie zmieniają jednak metody walki. O tym jak służby wojskowe muszą się do tego dostosować mówi płk rez. Maciej Matysiak, były zastępca Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego.
Coraz trudniej wierzyć własnym oczom i uszom. "Fejki" towarzyszą wydarzeniom i zjawiskom budzącym zainteresowanie. To narzędzia w rękach państw, przestępców czy bezwzględnych konkurentów. Trudno je rozpoznać, a będzie gorzej. Maciej Gajek opowiada, jak z nimi walczyć.
Informacja jest coraz ważniejszym elementem współczesnej wojny. Dezorganizuje wroga i bezpośrednio wpływa na postawy i poglądy ludzi. Gen. rez. Mirosław Różański uważa, że zarówno obywatele jak i organizacje międzynarodowe muszą być gotowe konfliktu hybrydowego. Wyznaczać "nowe reguły gry".
Jerzy Giedroyc starał się wyciągnąć wnioski z najbardziej tragicznych doświadczeń historii Polski i Europy w XX wieku. W czasach rosnącego w siłę nacjonalizmu i autorytarnych tendencji filozofia "Kultury" znowu zyskała na aktualności.
Polskie wydanie książki Larry’ego Wolffa "Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia" pojawia się z opóźnieniem ponad ćwierć wieku w stosunku do wydania oryginału. Rzecz to godna ubolewania. Warto zwrócić uwagę, że książka znacznie wcześniej ukazała się w Rosji (2003), a także na Ukrainie (2009). Z drugiej jednak strony opóźnienie ma zaletę, pozwala bowiem jeszcze wyraźniej dostrzec aktualność pracy znanego nowojorskiego historyka.
Gdyby kiedyś powstał ranking najbardziej niedocenionych państw Europy, Słowenia zdecydowanie mogłaby powalczyć w nim o palmę pierwszeństwa. Sami Słoweńcy nigdy nie bili się o miejsce w świadomości Europejczyków. W zasadzie nigdy nie byli skorzy do bitki, a pomniki najchętniej stawiają poetom.
"Pod pozorem natywnej serwuje się turystom jej bliskowschodnią wersję i kawę po turecku" zauważa Jacek Hajduk. W swojej książce podejmuje próbę przybliżenia zapomnianego DNA Starego Kontynentu. Autor szuka głębi w powierzchowności XXI wieku, w percepcji kultury wydającą się być tylko trudniejszą wersją turystyki.
Prezydent USA wpływa na funkcjonowanie NATO. Na swój, "kowbojski" sposób robił to Donald Trump. Joe Biden ma inne podejście. Sojusz zmienia się też w zależności od wyzwań i teraz musi zdecydować, czy skupić się na wschodzie, czy na południu. Gen. Jarosław Stróżyk uważa, że nadszedł czas ofensywy - zwłaszcza w cyberprzestrzeni.
Przed wyborami Litwinów straszona "polskim scenariuszem". W głosowaniu zakończonym 25 października postawili na liberałów. Porażkę poniosła Akcja Wyborcza Polaków na Litwie. Zaważyło odwrócenie się od spraw mniejszości oraz gesty sympatii wobec Kremla i Mińska.
Przez Nich, idiotów rządzących tysiącami mądrych, miasto jest jak wykastrowane, a jego symbolem stała się falliczna wieża zamku, "wynurzająca się z obrośniętych zboczy", "phallos Wilna" świadczący o jego bezsilności. W recenzji książki Wileński Poker Ricardasa Gavelisa, Wojciech Szot stwierdza, że autor "atakuje" nie tylko ludzi, ale i literaturę, a może bardziej ludzi literatury, gdyż w nią akurat zdaje się wierzyć.
Rosja rywalizuje o wpływy z Zachodem. Białoruś dołączyła do obszarów, gdzie toczy się ta walka. Odpowiedzią UE jest wspieranie opozycji demokratycznej, czy to w Mińsku czy na Bałkanach. Nawet koronawirus stał się narzędziem w tej grze. Z Andriusem Kubiliusem o sporze między Rosją a Zachodem rozmawiają Adam Balcer i Adam Reichardt
Wiosną sześćdziesiątego ósmego roku byłem w Krakowie. Protesty, które w styczniu wybuchły w Warszawie po zakazie „Dziadów” Mickiewicza w Teatrze Narodowym, na wiosnę przerzuciły się także do Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Rzecz się miała przed Praską wiosną i był to rodzaj szoku dla całego bloku sowieckiego. W Warszawie demonstracje miały jeszcze charakter „nacjonalistyczny”, w Krakowie natomiast doszły dodatkowo żądania autonomii uniwersytetu oraz wolności demokratycznych. Aczkolwiek również byliśmy poniekąd z kraju komunistycznego, a jednak my – studenci ze Słowenii – mimo wszystko byliśmy tutaj trochę jak z innego świata. Socjalizm jugosłowiański właśnie był w swojej liberalnej fazie, siermiężne lata już dawno minęły, o procesach powojennych oraz pobiciach i represjach im towarzyszącym z kolei nie wiedzieliśmy wówczas zgoła nic.
