Polacy i Ukraińcy muszą się poznać. Historia jest jednym z tematów od "przepracowania"

Napaść Rosji na Ukrainę niezwykle zbliżyła Ukraińców i Polaków. W relacjach wzajemnych wydarzyło się wiele dobrego i jasne stało się, że będziemy już nie tylko żyć obok siebie, ale także ze sobą. To wymaga wzajemnego poznania i zrozumienia. O historii, mitach, różnicach w postrzeganiu przeszłości rozmawiają Olena Babakowa, Dorota Obidniak, Jacek Kluczkowski i Bartosz Rydliński.

(Shutterstock)

Odcinek 1

O kluczowych momentach w historii Ukrainy do II wojny światowej rozmawiają Bartosz Rydliński i Olena Babakowa. Cofają się do starożytności, opowiadają o czasach bizantyjskich i "Rusi Kijowskiej", przechodzą przez powstanie Chmielnickiego aż po czasy sowieckie. W tej opowieści jest też miejsce na starcie i dialog między kulturami polską i ukraińską.

Odcinek 2

- Ukraińcy mają bezsprzeczne prawo do dziedzictwa Rusi Kijowskiej - mówi Jacek Kluczkowski. Opowiada o początkach historii, ale też religii, które Rosja próbuje zawłaszczyć. Historyk i dyplomata mówi też o wspólnym dziedzictwie Wielkiego Księstwa Litewskiego ważnym nie tylko dla Polski i Litwy, ale także dla Ukrainy i o wspólnym języku ruskim, którym posługiwano się na dworze króla Jagiełły.

Odcinek 3

Po I wojnie światowej Polska niepodległość odzyskała. Ukrainie się to udało, ale na bardzo krótko. O ile Polacy okres międzywojenny wspominają z sentymentem, to dla Ukraińców był to czas niezwykle trudny, który między innymi stał się pożywką dla radykałów. Doświadczenia historyczne Polaków i Ukraińców z tego okresu bardzo się różnią. Nawet daty wybuchu II wojny światowej nie są jednoznaczne, o czym rozmawiają Olena Babakowa i Bartosz Rydliński.

Odcinek 4

Ideał Rzeczpospolitej trzech narodów przetrwał długo. Jeszcze rząd narodowy w powstaniu styczniowym odwoływał się do tradycji Polski, Litwy i Rusi, czyli Ukrainy. Jacek Kluczkowski wspomina też o wspólnych brzmieniach hymnów i dążeniu Ukraińców do podmiotowości, które niejednokrotnie prowadziło do konfliktów z silniejszymi sąsiadami. Bohaterem i symbolem tego dążenia był Mazepa, którego postać i dokonania inspirowały poetów i kompozytorów w całej Europie.

Odcinek 5

Związek Radziecki rozpadł się, a Ukraina uzyskała niepodległość. Na początku lat 90. ubiegłego wieku zaczęto mówić o kraju podzielonym, o dwóch Ukrainach. Olena Babakowa przekonuje, że Ukraina jest nie tyle więcej, co jest bardziej zróżnicowana, niż tylko dwojaka. Do tego pierwsze trzy dekady niepodległości były bardzo trudne gospodarczo, społecznie, politycznie. Praktycznie pod każdym możliwym względem.

Odcinek 6

- Ukraińcy żyją w poczuciu, że to oni niosą tę tradycję ofiar i walki z faszyzmem - podkreśla Jacek Kluczkowski. Dyplomata i historyk mówi też o antyeuropejskim i antypolskim nacjonalizmie sprzed dekad, który ma niewiele wspólnego ze współczesną Ukrainą. Impulsów dla państwowości poszukuje w ostatnich latach ZSRR, w tym w katastrofie czarnobylskiej. Opowiada też o micie "bogatej Ukrainy", który runął wraz z końcem świata zimnowojennego.

Odcinek 7

Społeczeństwo ukraińskie kształtowały trzy rewolucje ostatnich dekad kształtowały i 8 lat wojny na wschodzie kraju. W rezultacie Ukraińcy na prezydenta wybrali Wołodymyra Zełeńskiego, rosyjskojęzycznego komika z rodziny żydowskiej spoza świata polityki. Jednak w lutym 2022 r. stanęli do walki z Rosjanami i tym razem otrzymali wsparcie Zachodu. W ten sposób Ukraina buduje swoją świadomość i niezależność, o czym mówi Olena Babakowa.

Odcinek 8

Słowacki czy Mickiewicz są na Ukrainie cenieni. Romantyzm polski jest silnie zakorzeniony w poczuciu wolności Ukraińców, której strzegli także przed zakusami Moskwy. W XIX w. Rosjanom nie przeszkadzała niezależna kultura czy różnorodność językowa, dopóki nie pojawiała się tam polityka. Jacek Kluczkowski mówi o procesie wyodrębniania się Ukraińców, którzy krok po kroku zdobywali własną świadomość narodową.

Odcinek 9

Miliony Ukraińców znalazły schronienie w Polsce. Widać ogromną solidarność i współpracę. Olena Babakowa podkreśla, że, wbrew pozorom, Polacy i Ukraińcy nie są tak do siebie podobni, jakby się to wydawało. Niemniej wyraźne zbliżenie zaczęło się po wybuchu wojny na Donbasie w 2014 r. Teraz inwazja rosyjska jeszcze ten proces przyspieszy, ale także Polska musi nadrabiać zalegości ostatnich lat, czego przykładem był brak planu integracji imigrantów.

Odcinek 10

Na początku XX w. Ukraińcom, ale też Polakom, zabrakło sił, aby uchronić Ukrainę przed włączeniem do Związku Radzieckiego. Jacek Kluczkowski opowiada o "antyukraińskim fanatyzmie" i traumach następnych dekad. Nie był to wyłącznie Wielki Głód, ale nawet przeniesienie stolicy z Charkowa do Kijowa wiążące się z wyburzeniem setek cerkwii "niegodnych stolicy republiki radzieckiej".