Juliusz Levittoux. Historia polskiego fortyfikatora

Juliusza Levittoux był jednym z tych, którzy przyczynili się do rozwoju polskiej fortyfikacji w okresie międzywojennym, jednak przez długi czas mało kto o nim wspominał. Burzliwa historia Polski wiodła go od fortyfikacji Linii Piłsudskiego na wschodzie, przez bitwy kampanii wrześniowej i obóz jeniecki, po powojenny Wrocław, gdzie nadal budował, choć już nie bunkry.

Przyszły kierownik polskich prac fortyfikacyjnych pod Baranowiczami urodził się w 1900 roku w Nowej Grobli w powiecie Kijowskim na Ukrainie. Jego rodzina pochodziła z Francji; po Nocy św. Bartołomieja w 1572 roku, podczas której katolicy dokonali rzezi hugenotów, przesiedliła się na ziemie I Rzeczypospolitej.

W grudniu 1917 roku na terenie Ukrainy zaczął się formować III Korpus Polski pod dowództwem gen. por. Eugeniusza de Henning-Michaelisa. W jego szeregach, a dokładniej w 7. pułku ułanów zaczął służbę wojskową Juliusz Levittoux.

W 1919 roku wstąpił do odrodzonego po latach zaborów Wojska Polskiego (II batalion saperów). Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, a później ukończył Szkołę Podchorążych Saperów w Warszawie. W 1923 roku został mianowany porucznikiem, służył w 2. pułku saperów w Puławach jako adiutant 13. batalionu. W 1925 roku został przeniesiony do kadry oficerów saperów Centralnego Zakładu Zaopatrzenia Saperskiego w Warszawie, gdzie był członkiem Komisji Dozoru Technicznego. W 1928 roku mianowano go dowódcą plutonu w Batalionie Szkolnym Saperów w Twierdzy Modlin.

W 1929 roku Levittoux został powołany na 12. kurs studiów fortyfikacyjnych w Szkole Podchorążych Inżynierii w Warszawie. Po jego ukończeniu krótko wykładał w Szkole Podchorążych Saperów. W 1932 roku służył w Sztabie Głównym WP. Później otrzymał przydział do Komisji Fortyfikacyjnej nr 4 w Baranowiczach, gdzie wziął udział w modernizacji byłych niemieckich bunkrów z okresu I wojny światowej.

Budując „Linię Piłsudskiego” pod Baranowiczami

Na początku lat 30. oficer dużo pracował w terenie. W uzasadnieniu do nadania Krzyża Zasługi dla niego podano: „Pracując od dwóch lat w komisji fortyfikacyjnej, wykazał niezwykłe zainteresowanie robotami w terenie. Przez cały ten czas okazywał niepospolitą obowiązkowość i bardzo duży zmysł organizacyjny, który potrafił w krótkim czasie wpoić swym podwładnym podoficerom i technikom cywilnym. Pracując sam 14–16 godzin dziennie, osiągnął bardzo wielkie rezultaty, ulepszał nieustannie organizację robót i sposoby jej wykonania. […] Mimo nawału pracy technicznej przyczynił się wiele do strzeżenia tajemnicy wykonywanych robót, co w istniejących warunkach jest niezmiernie utrudnione”.

Oficer zamieszkał razem z żoną w Baranowiczach, choć w domu dużo czasu nie spędzał. Po modernizacji niemieckich schronów w drugiej polowie lat 30. nastąpił okres tworzenia polskich konstrukcji obronnych (schronów, jazów, punktów dowodzenia etc.). Poważnym problemem dla polskich fortyfikatorów pod Baranowiczami w tym okresie była działalność paserów. Levittoux pisał sprawozdania na ten temat:

„Melduje, iż od roku 1931, czyli z chwilą rozpoczęcia prac przy budowie linii obronnej w powiecie Baranowicze, a w szczególności gminy Lachowicze, daje się zauważyć zwiększony ruch przy rozbijaniu schronów wojskowych poniemieckich i ożywiony handel materiałem fortyfikacyjnym, pochodzącym z rozbiórki tych schronów. Ludność cywilna (chłopi), widząc łatwy zbyt tego materiału, energicznie przystąpiła do niszczenia obiektów fortyfikacyjnych. Nakładane na oskarżonych niskie kary przez sądy cywilne w latach 1931–1933 nie powstrzymały dalszego rozbijania”.

Później Levittoux został wyznaczony na zastępcą kierownika robót fortyfikacyjnych i szefa Kierownictwa Studiów Technicznych nr 18, które zajmowało się budownictwem nowych polskich schronów bojowych pod Baranowiczami oraz pracami hydrotechnicznymi w tym rejonie. W rocznej liście kwalifikacyjnej za 1937 rok podano: „Oficer o bardzo dużej wiedzy technicznej i taktycznej, szczególnie wyróżniający się fachowością w dziale budowy fortyfikacji. Interesuje się każdym działem wojskowości tak armii własnej, jak armii obcych, co stawia go na bardzo wysokim poziome pod względem wykształcenia wojskowego”.

W latach 30. Levittoux zmodernizował i zbudował setki schronów bojowych na granicy z Białorusią radziecką pod Baranowiczami. Według wielu badaczy tematu baranowicki obszar warowny Wojska Polskiego był jednym z najlepiej przygotowanych ze wszystkich na terenie II Rzeczypospolitej.

W obronie ojczyzny

W lipcu i sierpniu 1939 roku Levittoux kierował pracami 20. Batalionu Saperów 20. Dywizji Piechoty (został sformowany w Słonimiu) przy budowie nowych schronów bojowych na granicy z Niemcami w okolicach Mławy oraz Rzęgnowa. Polscy saperzy wznosili nowe „lekke” schrony (czyli na ckm) na polodowcowych wzgórzach otaczających rzekę Mławkę, która stanowiła naturalną granicę między Polską a Niemcami. Mogła być spiętrzona za pomocą tamy, a w centrum znajdowały się bagna, które dzieliły polskie pozycje na dwa odcinki: zachodni (68 polskich schronów bojowych) oraz wschodni (25 schronów). 14 lipca 1939 roku saperzy pod dowództwem Levittoux zaczęli budować umocnienia na achodniej stronie polskiej pozycji. Z kolei 12 sierpnia 1939 roku saperzy ze Słonimia i Baranowicz zaczeli wzmacniać wschodni odcinek obrony. Jak widzimy, Polacy mieli prawie 10 lat dla umocnienia „Bramy Smoleńskiej” pod Baranowiczami i zaledwie kilka tygodni, aby umocnić pozycję pod Mławą, jednak w obu przypadkach zrobili to należycie.

W trakcie bitwy pod Mławą (1–3 września 1939 roku) major Juliusz Levittoux walczył w szeregach 20. Batalionu Saperów. Po wycofaniu się spod Mławy objął dowództwo nad batalionem. Walczył w obronie Warszawy. Po kapitulacji stolicy 28 września 1939 roku dostał się do niewoli niemieckiej. Do końca wojny przebywał w Oflagu II C Woldenberg. W 1947 roku zamieszkał z rodziną we Wrocławiu, gdzie podjął pracę w sektorze budowlanym. Zmarł 17 czerwca 1969 roku.