Poukładać się jak puzzle. Kryzys wymuszonej emigracji

Po wydarzeniach 2020 roku w Białorusi doszło do represji i zmian społecznych, które zmusiły tysiące Białorusinów do opuszczenia kraju. Wiele osób znalazło się w trudnej sytuacji w obliczu życia w nowym miejscu. Ludzie zostali zmuszeni do zerwania dotychczasowych więzi społecznych oraz zawodowych.

Posłuchaj słowa wstępnego trzeciego wydania magazynu online!
Słuchaj


Emigracja, wynikająca z potrzeby zapewnienia sobie bezpieczeństwa, najczęściej prowadzi do kryzysu. Trudno go uniknąć, gdyż człowiek traci dotychczasowe życie i opuszcza ojczyznę. Artykuł ten jest próbą zrozumienia trudności, związanych z emigracją, opisuje główne problemy i etapy kryzysu, który dotyka Białorusinów, a także zawiera porady, dotyczące adaptacji i sposobów przezwyciężania trudności.


Przyczyny wymuszonej emigracji


Białorusini opuszczają kraj z różnych powodów, jednak najczęściej wiąże się to z represjami, problemami politycznymi i finansowymi, a także ogólnym poczuciem zagrożenia.

• Presja polityczna i represje. Po 2020 r. represje oraz zagrożenie utraty wolności osobistej i zdrowia dotknęły wielu obywateli. Działacze, osoby publiczne, dziennikarze, twórcy, lekarze, biznesmeni, naukowcy i innych przedstawiciele inteligencji znalaźli się pod presją, część z nich była w więzieniu. Emigracja stała się jedynym ratunkiem. Ta sama sytuacja dotyczy uwolnionych więźniów politycznych i ich bliskich, a także zwyczajnych obywateli, represjonowanych Białorusinów i Białorusinek.

• Problemy ekonomiczne. Wiele przedsiębiorstw i kreatywnych środowisk stanęło w obliczu drastycznych zmian w sytuacji gospodarczej kraju. Kontrola państwa, różnorakie przeszkody w rozwoju projektów kulturalnych i ograniczenia w dostępie do rynków pracy uniemożliwiły im realizację swoich projektów na terenie kraju.

• Presja psychologiczna i społeczna. Poczucie zagrożenia, brak wolności słowa, strach przed politycznymi konsekwencjami zwykłych działań stały się dla wielu Białorusinów powodem do poszukiwania spokojniejszego życia poza granicami Białorusi. W indywidualnych przypadkach dochodziło do pilnej ewakuacji.


Wyjazd i początkowe trudności


Wielu Białorusinów zostało zmuszonych do szybkiego wyjazdu, bez odpowiedniego przygotowania. Często działo się to w ekstremalnych warunkach, co samo w sobie jest dodatkowym stresem.

• Ekstremalny charakter wyjazdu. Sytuacja wymagała opuszczenia kraju dosłownie w ciągu kilku dni, a nawet godzin. Wyobraźmy sobie - człowiek zostawia całe życie, prawie wszystkie rzeczy osobiste i wyjeżdża, praktycznie bez oszczędności. Stwarza to poczucie niestabilności i strachu przed przyszłością.

• Zerwanie więzi ze społecznością. Rozstanie z rodziną, przyjaciółmi i znajomym otoczeniem było bardzo trudne dla większości Białorusinów, musieli oni zostawić wszystko w Białorusi. Zerwanie więzi stwarza poczucie izolacji i zwiększa stres psychiczny.

• Biurokratyzm i problemy z legalizacją pobytu. Wydanie wizy, uzyskanie pozwolenia na pracę i pobyt w nowym kraju wymagają nie tylko czasu, ale także wysiłku psychicznego, co dodatkowo zwiększa poczucie niepewności.

• Bariera językowa jest jedną z najczęstszych przeszkód dla osób, które przeprowadzają się do nowego kraju. W pierwszych miesiącach staje się przyczyną stresu, gdyż utrudnia podstawową komunikację w życiu codziennym. Problemy mogą pojawić się w wielu różnych obszarach: trudności z wypełnianiem dokumentów, zrozumieniem instrukcji w placówkach medycznych, ze znalezieniem mieszkania, brak pewności siebie w miejscu pracy. Nawet proste zadania, takie jak pójście do sklepu lub rozmowa z sąsiadami, mogą być niemałym wyzwaniem. Ponadto bariera językowa zwiększa poczucie izolacji, gdyż utrudnia nawiązywanie nowych znajomości i utrzymywanie kontaktów niezbędnych do psychologicznej adaptacji w nowym kraju.


Etapy akceptacji i reakcje psychologiczne


Droga emigranta obejmuje kilka etapów psychologicznych, które wstępnie można podzielić na:

• Szok i wyparcie/euforia. Wielu emigrantów w pierwszej chwili przeżywa szok i nie od razu zdaje sobie sprawę z tego, że emigracja może trochę potrwać. Przeważają nadzieje na szybki powrót do ojczyzny, emigranci wypierają rzeczywistości i nie akceptują nowej sytuacji.

Jednak ci, którzy nie wyjechali nagle i mieli czas, by przynajmniej przygotować się do przeprowadzki, mogą przeżywać ten etap w stanie euforii. Odkrywają nowe możliwości, poznają nieznane, interesują się nową kulturą, wszystko to daje im poczucie ekscytacji. Najczęściej w takich momentach człowiek postrzega przeprowadzkę jako coś pozytywnego i intrygującego. Jednak euforia z reguły jest zjawiskiem przejściowym: ostatecznie zastępuje ją potrzeba zmierzenia się z rzeczywistością i pojawiają się trudności adaptacyjne. Po kilku tygodniach lub miesiącach problemy domowe, bariera językowa oraz tęsknota za ojczyzną zaczynają dawać o sobie znać, a euforia stopniowo zmienia się w coraz bardziej krytyczne postrzeganie nowego otoczenia.

• Smutek i nostalgia. Wielu emigrantów na różnych etapach adaptacji do nowego środowiska doświadcza smutku i nostalgii, na nowo zaczynają uświadamiać sobie, że są oddzieleni od ojczyzny i od ludzi, których kochają. Rozłąka z ojczyzną, bliskimi, przyjaciółmi i zwyczajnym życiem rodzi poczucie smutku, żalu za tym, co utracone. Świadomość tego, że dawne życie minęło bezpowrotnie powoduje wewnętrzną pustkę i niezadowolenie z teraźniejszości.

Na tym etapie nostalgia może być bardzo silna: wzmianki o domu, zapachy, dźwięki, a nawet pewne rzeczy lub okoliczności mogą wywołać reakcje emocjonalne. Bliskie osoby, spotkania ze znajomymi, zdjęcia ważnych miejsc, obchody świąt – to wszystko napawa smutkiem i niepokojem, gdyż emigrant ma poczucie, że w przeszłości pozostawił coś, co dla niego nadal jest bardzo ważne. Nie może się z tym pogodzić. Poczucie osamotnienia i utraconego sensu może nasilić się w czasie świąt lub gdy pojawiają się trudności w samym procesie adaptacji.

Na tym etapie zaczyna się prawdziwy konflikt wewnętrzny: z jednej strony emigrant chce wrócić, a z drugiej strony rozumie, że nie da się już wrócić. Emigrant może czuć się obco w obu kulturach jednocześnie, nie do końca jest akceptowany w nowym kraju oraz czuje się oddalony od swojej ojczyzny.

Ten etap może trwać dłużej niż pozostałe, szczególnie w przypadku osób, które opuściły swój kraj z powodów politycznych lub społecznych. Tęsknota za ojczyzną i ideą domu często prowadzi do problemów psychologicznych, które utrudniają integrację. W takiej sytuacji wewnętrzna samoświadomość sytuuje się pomiędzy dwoma wszechświatami: przeszłością a przyszłością, człowiek nie może odnaleźć harmonii, spokoju tu i teraz.

• Depresja. Po ustąpieniu szoku lub euforii wielu emigrantów boryka się z głębszym kryzysem psychicznym – depresją. W tym czasie człowiek może czuć się wyczerpany fizycznie i emocjonalnie, nie widzi sensu nowego życia. Emigrant może zacząć odczuwać niezdolność do przystosowania się do nowego środowiska, wycofuje się i unika komunikacji. Etapowi temu towarzyszy poczucie beznadziejności i desperacka chęć powrotu do domu, choć dana osoba rozumie, że nie jest to już możliwe. Depresja może również prowadzić do ogólnej frustracji i trudności w zaakceptowaniu nowego środowiska.

Tak naprawdę depresja może wystąpić na każdym etapie adaptacji.

• Złość i frustracja. Na etapie depresji i dezorientacji może pojawić się uczucie złości lub frustracji. Jest to faza, w której człowiek szuka sprawców swojego nieszczęścia, w tym okoliczności zewnętrznych i ludzi, z którymi się spotyka. Może pojawić się poczucie niesprawiedliwości i oburzenia, ponieważ życie w obcym kraju nie spełnia jego oczekiwań.

Frustracja może prowadzić do konfliktów z innymi emigrantami, rodziną, przyjaciółmi, społecznością, współpracownikami, lokalną ludnością, a nawet z samym sobą. To jeden z najtrudniejszych etapów, bo stan psychiczny się pogarsza, a sposoby wyjścia z kryzysu nie są jeszcze do końca jasne.

• Akceptacja i adaptacja. Wreszcie, po pokonaniu wszelkich przeszkód, następuje okres akceptacji i adaptacji. Na tym etapie emigrant zaczyna akceptować nowe warunki życia. Adaptacja może być stopniowa, ale daje poczucie stabilności i pewności siebie. Osoba akceptuje nowe środowisko, znajduje pozytywne strony nowej sytuacji, zaczyna budować karierę, organizuje kontakty społeczne i szuka nowych możliwości samorealizacji. Etap ten charakteryzuje się stabilnym poczuciem akceptacji nowego społeczeństwa oraz redukcją poziomu stresu.





Kryzys emigracyjny


Emigracja to kryzys, wynikający z utraty dotychczasowej tożsamości, trudności finansowych i poczucia izolacji.

• Utrata tożsamości. Emigracja niszczy więzi i role społeczne, uruchamia trudne pytania: „Kim jestem w nowym kraju?”, „Czy mogę się tu odnaleźć?” Poważnym wyzwaniem staje się ponowne przemyślenie wartości i celów życiowych.

• Bariery kulturowe i społeczne. Konflikty wewnętrzne są spowodowane obawą przed dyskryminacją oraz konfrontacją z innymi normami oraz tradycjami, pogłębiają one izolację.

• Problemy finansowe. Frustracja i przygnębienie często towarzyszą poszukiwaniu nowej pracy, szczególnie jeśli wiąże się to z przekwalifikowaniem lub inwestycją.

• Poczucie samotności i rozerwania więzi. Nowa sytuacja społeczna czasami oddala człowieka od byłych przyjaciół i rodziny. Bez wsparcia bliskich kryzys może być odczuwany jako jeszcze trudniejszy, szczególnie w pierwszych latach.


Wskazówki, jak radzić sobie z kryzysem


Oczywiście każda sytuacja jest indywidualna, istnieją jednak pewne wskazówki uniwersalne. Większość Białorusinek i Białorusinów na wymuszonej emigracji może z nich skorzystać. Ważne jest jednak znalezienie sił do przezwyciężenia kryzysu, które pomogą rozpocząć nowe życie i zapewnią komfort psychiczny.

• Znalezienie wsparcia i społeczności. Znacząco poprawia stan psychiczny integracja z lokalną diasporą białoruską lub uczestnictwo w społecznościach z osobami o podobnych doświadczeniach. Wsparcie takich społeczności zmniejsza poczucie samotności i pozwala łatwiej przejść etap adaptacji.

• Praca z emocjami. Konsultacje psychologa, medytacja, praktyki oddechowe, arteterapia i inne techniki leczenia pomagają zredukować stres, ustabilizować stan emocjonalny i odnaleźć równowagę wewnętrzną.

• Rozwój i edukacja. Nauka języków, przekwalifikowanie zawodowe, różne kursy integracyjne poprawiają pozycję na rynku pracy, pozwalają poczuć się pewniej w nowym kraju.

• Planowanie i wyznaczanie celów. Właściwe podejście do życia może sprawić, że emigracja będzie nie tylko źródłem problemów, ale stanie się także szansą na rozwój i odkrywanie nowych ścieżek. Wyznaczanie konkretnych celów pomaga w odzyskaniu kontroli nad sytuacją i budowaniu życie na nowo.

• Znalezienie nowych źródeł dochodu. Freelancing, projekty zdalne oraz samodzielna praca pozwalają ustabilizować sytuację finansową i poczuć się bardziej niezależnym. To wspaniale, jeśli możesz od razu znaleźć stabilną pracę z dobrymi dochodami. Zawsze jednak należy zadbać o to, aby źródeł dochodów było kilka.


Psychologiczne aspekty adaptacji


Integracja kulturowa i samoakceptacja

Integracja z nowym społeczeństwem może być trudna, zwłaszcza jeśli miejscowe tradycje i zwyczaje znacznie różnią się od białoruskich. Często powoduje to konflikt wewnętrzny: z jednej strony człowiek chce zachować swoją kulturę i tożsamość, z drugiej strony odczuwa potrzebę asymilacji, aby nie wyróżniać się i czuć się bardziej akceptowanym w nowym środowisku.

Asymilacja z miejscowymi zwyczajami, zrozumienie i akceptacja różnic kulturowych może w dużym stopniu pomóc w zmniejszeniu poczucia izolacji. Sprzyja temu zainteresowanie kulturą nowego kraju, poznawanie jego tradycji, historii, a także udział w lokalnych wydarzeniach. Na przykład znajomość świąt i tradycji narodowych pomaga łatwiej integrować się w życiu społecznym, nawiązywać nowe znajomości i zaakceptować nowe miejsce jako miejsce tymczasowego, a może stałego pobytu.

Równowaga między nostalgią a przyszłością

Tęsknota za ojczyzną jest zjawiskiem powszechnym. Ważne, aby nauczyć się to przeżywać w sposób zrównoważony (choć jest to bardzo trudne, szczególnie na pierwszych etapach). Tęsknota nie powinna wywoływać jedynie negatywnych myśli i przeżyć. Dużą rolę odgrywa kontakt z białoruską kulturą i powrót do korzeni: czytanie literatury białoruskiej, uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych białoruskiej diaspory, twórcze projekty, pozwalające zachować białoruską tożsamość.

Jednocześnie ważne jest, aby nie skupiać się wyłącznie na przeszłości, ale wyznaczać nowe cele i widzieć perspektywy w nowym kraju. Przedkładanie nadziei i planów na przyszłość nad smutek z powodu przeszłości pozwala poczuć się bardziej stabilnie i pewnie, a także pozbyć się codziennego strachu przed nieznanym.


Budowanie siły wewnętrznej


Emigracja stawia wiele nowych wyzwań i prób, dlatego warto pracować nad wzmocnieniem odporności psychicznej. Jest to możliwe poprzez zrozumienie osobistych wartości, indywidualnych celów, wewnętrznych zasobów i możliwości. Proces ten często wymaga czasu, ale w efekcie pozwala stworzyć niezawodną siłę wewnętrzną, niezależną od okoliczności zewnętrznych. Kiedy człowiek rozumie swoje cele, potrafi odpowiedzieć na pytania „Dlaczego to robię?”, „Co mi to da?”, staje się bardziej stabilny psychicznie, a trudności zewnętrzne nie wydają mu się tak trudne i nie do pokonania. Siła wewnętrzna jest ważnym elementem adaptacji, który pozwala na zachowanie dobrej kondycji psychicznej, pewności siebie, własnych wartości i przekonań.


Główne wnioski


Przezwyciężenie kryzysu emigracyjnego to długi proces, wymagający zarówno siły wewnętrznej, jak i wsparcia zewnętrznego. Na tej drodze ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że momenty kryzysowe i trudności są częścią naturalnego procesu adaptacji. Podtrzymywanie kontaktu z własnymi korzeniami, tożsamością kulturową i językiem ojczystym pomaga odnaleźć wewnętrzną równowagę, pozostać sobą w nowych okolicznościach. Umiejętność adaptacji, przy jednoczesnym zachowaniu wewnętrznego związku z ojczyzną, zdobywanie nowej wiedzy i poszukiwanie nowych rozwiązań – wszystko to pozwala na budowanie harmonijnego życia w nowym kraju.


Inspiracja i motywacja


Choć droga adaptacji jest czasami trudna, emigracja może stworzyć nowe perspektywy samorealizacji. Białorusini, pokonując trudności, zdobywają nowe umiejętności, nową wiedzę i znajdują możliwości, o których wcześniej nawet nie myśleli. Otwartość na zmiany, chęć rozwoju, radzenie sobie w trudnych sytuacjach, mogą być kluczowymi elementami, które sprawią, że życie za granicą stanie się szansą na rozwój i nowe osiągnięcia.

Projekt "Wspieramy Białoruskie Przebudzenie'24" został dofinansowany przez Fundację Solidarności Międzynarodowej w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP kwotą 230 000 zł.

Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

[wstawka][wstawka][wstawka]