Polskę i Czechy wiele różni. Rozszerzenie UE może je wspomóc

Choć Polska i Republika Czeska podzielają podobne geopolityczne wyzwania i pragnienie wzmocnienia Europy Środkowej, ich różnice w podejściu do Unii Europejskiej oraz kwestie wewnętrzne – od energetyki po eurosceptycyzm – stanowią istotne przeszkody na drodze do pełnej harmonii. Ich współpraca, choć strategiczna, wymaga pragmatyzmu i dialogu, by sprostać wyzwaniom, przed którymi stoi obecnie UE.

Posłuchaj słowa wstępnego trzeciego wydania magazynu online!
Słuchaj


Relacje czesko-polskie w Unii Europejskiej przypominają taniec dwóch partnerów, którzy, choć znają się od dawna, wciąż uczą się współpracować na zmieniającej się scenie. Podobne wyzwania geopolityczne i regionalne ambicje mogłyby uczynić Polskę i Republikę Czeską duetem idealnym. Jednak rzeczywistość jest bardziej złożona. Na tle unijnej polityki rozszerzenia pojawiają się pytania o rolę obu państw w kształtowaniu przyszłości UE. Czy Polska i Czechy są w stanie przezwyciężyć różnice i wspólnie bronić interesów Europy Środkowej? A może ich współpraca jest ograniczona przez bariery wewnętrzne, które hamują ich potencjał?

Relacje czesko-polskie w ramach UE stanowią przykład partnerstwa osadzonego na – nie zawsze pozytywnych – doświadczeniach historycznych, ale także zróżnicowanych interesach i odmiennych podejściach do kluczowych polityk wspólnoty. W dobie wyzwań związanych z rozszerzeniem UE, kryzysem klimatycznym i geopolitycznym nacisk na wspólną strategię staje się nieodzowny. Obydwa państwa, choć różne pod względem skali gospodarek i narracji politycznych, łączy świadomość strategicznej wagi Europy Środkowej w stabilności całej UE. Polska i Czechy od lat występują w roli adwokatów polityki otwartych drzwi, promując rozszerzenie UE, w tym zwłaszcza integrację państw Bałkanów Zachodnich ze wspólnotą. Z perspektywy Warszawy i Pragi przyjmowanie nowych państw do UE to kwestia nie tylko interesów gospodarczych, lecz również geopolitycznych.

W przeszłości wspólne działania w ramach Grupy Wyszehradzkiej pokazywały zdolność obu państw do kreowania spójnego przekazu. Jednak różnice w natężeniu działań dyplomatycznych wskazują, że Polska jest bardziej zaangażowana w kształtowanie polityki wschodniej niż Czechy, które z kolei intensyfikują wysiłki na rzecz integracji państw Bałkanów Zachodnich. Ponadto, choć Czechy wspierają politykę otwartych drzwi, to ich podejście jest bardziej pragmatyczne.

Rozszerzenie UE ma docelowo przynieść wymierne korzyści gospodarcze i polityczne. Dla Polski i Czech nowe rynki zbytu oraz rozwój infrastruktury w ramach funduszy unijnych stanowią kluczowe elementy. Z drugiej strony, różnice w stopniu integracji mogą tworzyć podziały między nowymi a starymi członkami UE. Problemem pozostaje harmonizacja polityk gospodarczych i walutowych oraz wysoki poziom eurosceptycyzmu czeskiego społeczeństwa.


Bałkany Zachodnie: kluczowy test dla UE


Bałkany Zachodnie są wciąż problematycznym obszarem w kontekście rozszerzenia UE. Państwa takie jak Serbia, Albania czy Bośnia i Hercegowina zmagają się z problemami wewnętrznymi, korupcją oraz napięciami etnicznymi. Polska i Czechy, choć wspólnie uznają znaczenie stabilizacji tego regionu, różnią się w intensywności działań i potencjalnych interesach.

Polska, promując wartości demokratyczne, widzi w rozszerzeniu na Bałkany Zachodnie nie tylko sposób na intensyfikację współpracy gospodarczej, ale także na ograniczenie wpływów zewnętrznych – głównie Rosji i Chin. Dołączenie państw Bałkanów Zachodnich do UE postrzegane jest zatem jako szansa na wzmocnienie stabilności i bezpieczeństwa w regionie oraz na całym kontynencie. Serbia, która prowadzi politykę balansowania między Zachodem a Rosją, budzi szczególne zainteresowanie Warszawy. Z kolei Czechy koncentrują się bardziej na konkretnych projektach gospodarczych oraz relacjach handlowych z Bałkanami Zachodnimi.

Jednocześnie obydwa państwa, w tym w ramach współpracy wyszehradzkiej, aktywnie angażują przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, aby dzielić się z mieszkańcami Bałkanów Zachodnich swoim doświadczeniem w przeprowadzaniu reform i wspieraniu budowy odporności na propagandę i dezinformację.

Ukraina w centrum działań


Działania Polski i Republiki Czeskiej na rzecz rozszerzenia UE są szczególnie widoczne w kontekście wojny w Ukrainie. Polska, jako bezpośredni sąsiad, stała się jednym z najważniejszych partnerów Ukrainy, oferując wsparcie militarne, logistyczne, dyplomatyczne oraz humanitarne. Równie silne jest czeskie zaangażowanie w pomoc dla Ukrainy w jej walce przeciwko rosyjskiej agresji. Republika Czeska, choć geograficznie bardziej oddalona od frontu, od momentu wybuchu wojny wykazała się zdecydowaną postawą wobec Rosji. Czechy dostarczały Ukrainie broń, amunicję oraz sprzęt wojskowy, a także zorganizowały pomoc dla uchodźców, oferując im schronienie i pomoc medyczną. Praga, świadoma strategicznego znaczenia Ukrainy dla bezpieczeństwa Europy Środkowej, aktywnie lobbowała na rzecz jej integracji z zachodnimi strukturami, wspierając dążenia Ukrainy do szybszej akcesji do UE. Ta solidarność z Ukrainą jest nie tylko wyrazem politycznej deklaracji, ale także głęboko zakorzenionym przekonaniem obecnych władz Republiki Czeskiej, że obrona niepodległości Kijowa to kwestia przyszłości całego regionu.

Różnice pomiędzy Polską a Republiką Czeską widać także w kwestii priorytetów. Polska, postrzegając Ukrainę jako kluczowego partnera w regionie, dąży do szybkiego przyznania jej statusu członkowskiego w UE. Czechy, bardziej ostrożne, podkreślają konieczność spełnienia wszystkich kryteriów akcesyjnych, obawiając się, że zbyt szybka integracja mogłaby osłabić funkcjonowanie Unii.


Energia i klimat: pole konfliktów i współpracy


Jednym z najbardziej widocznych punktów spornych między Polską a Republiką Czeską pozostają kwestie energetyczne i klimatyczne. Konflikt o kopalnię „Turów” stał się medialnym symbolem tych napięć. Polska, dla której bezpieczeństwo energetyczne jest priorytetem, opiera się na tradycyjnych źródłach energii, takich jak węgiel. Czechy, zgodnie z polityką klimatyczną UE, oczekują od Polski szybszej transformacji energetycznej.

Pomimo tych różnic oba państwa mają potencjał do współpracy w dziedzinie odnawialnych źródeł energii oraz zwiększania efektywności energetycznej. Wspólne projekty transgraniczne mogą stać się fundamentem nowego etapu relacji, pod warunkiem że uda się wypracować kompromisy w kwestiach związanych z unijną polityką klimatyczną.


Republika Czeska w 2025 roku: wybory i ich wpływ na relacje z Polską


Zbliżające się wybory parlamentarne w Republice Czeskiej w 2025 roku będą miały kluczowe znaczenie dla przyszłości relacji polsko-czeskich. Obecny rząd Petra Fiali, oparty na centroprawicowej koalicji, promuje umiarkowaną politykę proeuropejską. Utrzymanie władzy przez Fialę mogłoby oznaczać kontynuację wspólnych działań na rzecz rozszerzenia UE i wsparcia dla Ukrainy. W obliczu aktualnych sondaży pokazujących preferencje wyborcze Czechów jest to jednak scenariusz mało prawdopodobny.

Jeśli jednak władzę odzyska ruch ANO byłego premiera Andreja Babiša, który ponownie zdobywa coraz większą popularność, czeska polityka może obrać bardziej sceptyczny kurs wobec UE, co utrudniłoby współpracę z Polską. Babiš, znany ze swoich populistycznych deklaracji, mógłby zmniejszyć zaangażowanie Republiki Czeskiej w politykę wschodnią, zwłaszcza w obliczu eurosceptycyzmu głęboko zakorzenionego w społeczeństwie czeskim.

Alternatywnie, fragmentacja sceny politycznej i rosnąca rola mniejszych partii, takich jak np. skrajnie prawicowa SPD, mogłyby doprowadzić do powstania niestabilnego rządu. Taki scenariusz osłabiłby pozycję Czech w UE i zmniejszył ich aktywność na arenie międzynarodowej.


Przyszłość współpracy czesko-polskiej


Przyszłość współpracy polsko-czeskiej w kontekście rozszerzenia UE będzie zależeć od zdolności obu państw do znalezienia równowagi między różnorodnymi priorytetami i wyzwaniami wewnętrznymi. Polska, z silnym zaangażowaniem w politykę wschodnią, oraz Republika Czeska, pragmatycznie skoncentrowana na regionalnych interesach, mogą wypracować model współpracy, który połączy ich potencjały na rzecz rozwoju Bałkanów Zachodnich i wzmocnienia pozycji Europy Środkowej w UE. Choć różnice w priorytetach mogą stanowić trudność, to wspólne cele, takie jak stabilizacja regionu Bałkanów Zachodnich czy wzmacnianie UE na jej wschodniej granicy, pozostają kluczowe. Konkretne inicjatywy gospodarcze oraz lepsze wykorzystywanie doświadczeń społeczeństw obywatelskich Polski i Czech mogą przekształcić potencjalne przeszkody w obszary współpracy.